سیروز‎

Cirrhosis



سیروز مرحله آخر فیبروز کبدی بوده و توسط انواع بسیاری از بیماری های کبدی مانند هپاتیت و سوءمصرف الکل ایجاد می شود. کبد وظایف ضروری مختلف مانند سم زدایی مواد مضر در بدن، پاکسازی خون و ساخت مواد مغذی حیاتی را انجام می دهد.

سیروز در پاسخ به آسیب کبدی رخ می دهد. آسیب کبدی ایجاد شده توسط سیروز قابل برگشت نیست. اما اگر سیروز کبدی به سرعت تشخیص داده شود و علت درمان شود، از ایجاد آسیب بیشتر می توان پیشگیری نمود. با پیشرفت سیروز، اسکارهای بیشتری در بافت ایجاد شده و عملکرد کبد مختل می شود. سیروز پیشرفته حیات را به خطر می اندازد.
 

سیروز اغلب تا زمانی که آسیب پیشرفت کند، هیچ علائم یا نشانه ای ندارد. علائم سیروز عبارتند از:
•    خستگی
•    خونریزی
•    کبودی
•    خارش پوست
•    زرد شدن پوست و چشم ها (یرقان)
•    تجمع مایع در شکم (آسیت)
•    از دست دادن اشتها
•    تهوع
•    تورم پاها
•    کاهش وزن
•    گیجی، خواب آلودگی و لکنت زبان (انسفالوپاتی کبدی)
•    رگ های خونی عنکبوتی مانند بر روی پوست
 

 


علائم و نشانه های مرتبط

سیروز در پاسخ به آسیبی که در طول سالیان زیاد ایجاد شده در کبد رخ می دهد. هر بار که کبد آسیب ببیند، تلاش می کند تا خود را ترمیم کند. در این فرآیند، بافت اسکار ایجاد می شود. همان طور که بافت اسکار ساخته می شود، عملکرد کبد بدتر می شود. در سیروز پیشرفته، کبد دیگر به خوبی کار نمی کند.

 

برخی از علل بروز سیروز ارثی بوده یا تصور می شود که به ارث رفته باشد:
•    تجمع آهن در بدن (هموکروماتوز)
•    فیبروز کیستیک
•    انباشته شدن مس در کبد (بیماری ویلسون)
•    اختلالات ارثی متابولیسم قند (گالاکتوزمی کلاسیک یا بیماری ذخیره سازی گلیکوژن)
•    اختلال گوارشی ژنتیکی (سندرم آلاژیل)
•    بیماری کبدی ناشی از سیستم ایمنی بدن (هپاتیت اتوایمیون)

 

عللی که در مراحل بعدی زندگی رخ می دهند:
•    سوءمصرف مزمن الکل
•    هپاتیت C
•    هپاتیت B
•    تجمع چربی در کبد (بیماری کبدچرب غیر الکلی)
•    از بین رفتن مجاری صفراوی (سیروز صفراوی اولیه)
•    سخت شدن و ایجاد اسکار در مجاری صفراوی (کلانژیت اسکلروزان اولیه)
•    ایجاد عفونت توسط یک انگل در کشورهای در حال توسعه (شیستوزومیازیس)

 

در برخی افراد ممکن است بیش از یک علت برای بروز سیروز (مانند سوءمصرف الکل و هپاتیت ویروسی) وجود داشته باشد. اگر پزشک نتواند علتی پیدا کند، بیماری را سیروز با علت نامعلوم می نامد. 20 درصد افراد مبتلا به سیروز به سیروز با علت نامعلوم مبتلا هستند.
 


عوارض ناشی از سیروز عبارتند از:
 

عوارض مرتبط با جریان خون
•    فشارخون بالا در سیاهرگ هایی که خون را به کبد می برند (ورید پورت). سیروز سبب کاهش  جریان خون طبیعی در کبد می شود. این امر سبب افزایش فشارخون در سیاهرگ هایی می شود که خون را از روده  و طحال به کبد می برند.


•    تورم در پاها و شکم. افزایش فشارخون ورید پورت می تواند سبب تجمع مایع در پاها (ادم) و در شکم (آسیت) شود. ادم و آسیت ممکن است به علت عدم توانایی کبد برای ساخت مقدار کافی پروتئین های خون مانند آلبومین، نیز رخ دهند.


•    بزرگ شدن طحال (اسپلنومگالی). افزایش فشارخون ورید پورت می تواند سبب تغییر طحال شود. کاهش سلول های سفید خون و پلاکت های خون می تواند اولین علامت سیروز باشد.


•    خونریزی. افزاش فشارخون ورید پورت می تواند سبب هدایت مجدد خون به سمت سیاهرگ های کوچکتر شود. با ایجاد بار اضافی در این سیاهرگ ها، ممکن است خونریزی رخ دهد. فشارخون بالا همچنین می تواند سبب بزرگ شدن سیاهرگ ها (واریس) و خونریزی تهدید کننده حیات در مری (واریس مری) یا در معده (واریس معدی) شود. اگر کبد قادر به ساخت مقدار کافی فاکتورهای انعقادی نباشد، این شرایط می تواند منجر به خونریزی مداوم شود.

 

سایر عوارض
•    عفونت ها. در صورت ابتلا به سیروز، بدن برای مقابله با عفونت ها دچار مشکل می شود. آسیت می تواند منجر به پریتونیت باکتریایی که یک عفونت جدی است، شود.


•    سوءتغذیه. سیروز فرآیند مواد مغذی را در بدن با اختلال روبرو کرده و سبب ضعف و کاهش وزن می شود.


•    تجمع مواد سمی در مغز (انسفالوپاتی کبدی). کبد آسیب دیده توسط سیروز قادر به پاک کردن سموم از خون نیست. این سموم می توانند با تجمع در مغز سبب گیجی و مشکل در تمرکز کردن شوند. با گذشت زمان، انسفالوپاتی کبدی می تواند به کوما تبدیل شود.


•    یرقان. یرقان هنگامی رخ می دهد که کبد قادر به حذف کافی بیلی روبین نباشد. بیلی روبین یک محصول زائد خون است. یرقان سبب زرد شدن پوست و سفیدی چشم ها و تیره رنگ شدن ادرار می شود.


•    بیماری های استخوانی. برخی افراد مبتلا به سیروز استحکام استخوانی را از دست داده و در معرض خطر شکستگی ها قرار می گیرند.


•    سنگ صفرا و سنگ مجاری صفراوی. مسدود شدن جریان صفراوی می تواند منجر به التهاب، عفونت و ایجاد سنگ شود.


•    افزاش خطر بروز سرطان کبد
 


اگر به سیروز مبتلا هستید، ممکن است به پزشک متخصص گوارش یا کبد ارجاع داده شوید.
 

آنچه شما باید انجام دهید
•    از هرگونه محدودیت قبل از ملاقات با پزشک مانند محدودیت رژیم غذایی در روز قبل از ملاقات، اطلاع داشته باشید.
•    علائم خود شامل علائمی که در شروع وجود داشتند یا در طول زمان تغییر کرده یا بدتر شدند، را بنویسید.
•    لیستی از داروها و مکمل هایی که مصرف می کنید، تهیه کنید.
•    اطلاعات پزشکی مهم خود شامل سایر بیماری هایی که به آن ها مبتلا هستید را یادداشت کنید.
•    نتایج آزمایشات پزشکی که تاکنون انجام داده اید را با خود ببرید. شامل سی تی اسکن، MRI، سونوگرافی و نتیجه بیوپسی (نمونه برداری)  کبد، در صورتی که از کبد بیوپسی انجام شده است.
•    اطلاعات شخصی مهم شامل تغییرات یا استرس هایی که اخیراً داشته اید را یادداشت کنید.
•    یکی از اعضای خانواده یا دوستانتان را با خود به همراه ببرید.
•    سوالات خود را یادداشت کنید.
 

سوالاتی که می توانید از پزشک خود بپرسید
زمان ملاقات با پزشک محدود است. بنابراین آماده کردن یک لیست از سوالات می تواند به شما در استفاده از زمان کمک کند. برخی از سوالات مهم که می توانید از پزشک بپرسید عبارتند از:


•    علت احتمالی بروز سیروز در من چیست؟
•    آیا راهی برای کاهش یا متوقف کردن آسیب کبدی وجود دارد؟
•    گزینه های درمانی برای من کدامند؟
•    چگونه می توانم کبد خود را در مقابل آسیب بیشتر محافظت کنم؟
•    آیا داروهایی وجود دارند که به کبد من آسیب بزنند؟
•    علائم و نشانه های عوارض ناشی از این بیماری چیست؟
•    من به بیماری های دیگری مبتلا هستم. چگونه می توانم تمام این بیماری ها را کنترل کنم؟

 

چه انتظاری از پزشک داشته باشید
سوالاتی که احتمالاً پزشک از شما خواهد پرسید عبارتند از:
•    چه زمانی این علائم را برای اولین بار تجربه کردید؟
•    علائم شما به صورت مداوم وجود دارند یا گاه به گاه بروز می کنند؟
•    شدت علائم شما چقدر است؟
•    چه عواملی سبب بهبود علائم می شوند؟
•    چه عواملی سبب تشدید علائم می شوند؟
•    چه میزان الکل مصرف می کنید؟
•    آیا شما در معرض دارو و مواد سمی بوده اید؟
•    آیا سابقه خانوادگی بیماری کبدی، هموکروماتوز یا چاقی را دارید؟
•    آیا تاکنون به هپاتیت ویروسی مبتلا شده اید؟
•    آیا تاکنون خون یا داروهای تزریقی دریافت کرده اید؟
•    آیا تاکنون خالکوبی انجام داده اید؟
 


اگر علائم و نشانه های مداوم سیروز را دارید به پزشک مراجعه کنید.
 


روش های تشخیصی:

افراد مبتلا به مراحل اولیه سیروز کبدی معمولاً هیچ نشانه ای ندارند. اغلب سیروز طی یک آزمایش خون روتین یا چکاپ کشف می شود. پزشک ممکن است یک یا تعداد بیشتری از آزمایشات یا روش های زیر را برای تشخیص سیروز پیشنهاد کند.
 

تست های آزمایشگاهی
•    عملکرد کبد. آزمایش خون به منظور بررسی وجود بیلی روبین اضافی و برخی آنزیم ها که ممکن است نشان دهنده آسیب کبدی باشد، انجام می شود.


•    عملکرد کلیوی. میزان کراتی نین خون بررسی می شود.


•    انجام آزمایش برای تشخیص هپاتیت C و B. خون از نظر ابتلا به هپاتیت ویروسی بررسی می شود.


•    لخته شدن خون. نسبت نرمال شده بین المللی (INR) به منظور توانایی بدن برای لخته کردن خون بررسی می شود.
 

تصویربرداری و سایر روش ها
•    الاستوگرافی تشدید مغناطیسی (MRE). این تصویربرداری پیشرفته غیرتهاجمی سخت شدن یا سفت شدن کبد را تشخیص می دهد.


•    سایر روش های تصویربرداری. MRI، سی تی اسکن و سونوگرافی می توانند تصویربرداری از کبد را انجام دهند.


•    بیوپسی یا نمونه برداری. این روش برای تشخیص مورد نیاز نیست. اما ممکن است پزشک به منظور تشخیص شدت، وسعت و علت آسیب کبدی این روش را توصیه نماید.


اگر شما به سیروز کبدی مبتلا باشید پزشک انجام آزمایشات منظم را به منظور پیگیری علائم پیشرفت بیماری یا عوارض آن به خصوص واریس مری و سرطان کبد توصیه می کند.

 

روش های درمانی:

درمان علت زمینه ای سیروز

در سیروز اولیه، با درمان علت زمینه ای می توان آسیب وارده به کبد را به حداقل رساند:
•    درمان وابستگی به الکل. افرادی که به علت سوءمصرف الکل به سیروز مبتلا شده اند باید سعی کنند تا مصرف الکل را ترک کنند. اگر عدم استفاده از الکل سخت است پزشک ممکن است یک برنامه درمانی برای ترک مصرف الکل را توصیه نماید.


•    کاهش وزن. وضعیت سلامتی افرادی که به علت کبد چرب غیرالکلی به سیروز مبتلا شده اند، با کاهش وزن و کنترل میزان قند خون بهتر می شود.

 

درمان عوارض سیروز

ادم یا آسیت ممکن است با رژیم غذایی کم سدیم و دارودرمانی به منظور جلوگیری از تجمع مایع در بدن کنترل شوند. تجمع شدید مایع ممکن است نیاز به تخلیه مایع یا عمل جراحی به منظور کاهش فشار داشته باشد. همچنین پزشک انجام منظم آزمایشات خون و سونوگرافی را به منظور بررسی ابتلا به سرطان کبد توصیه می کند.

 

جراحی پیوند کبد

در موارد پیشرفته سیروز، هنگامی که عملکرد کبد متوقف می شود، پیوند کبد ممکن است تنها راه درمان باشد. در جراحی پیوند کبد، کبد شما با یک کبد سالم از یک دهنده متوفی یا با قسمتی از کبد یک دهنده زنده جایگزین می شود. معمولاً سیروز متداول ترین علت پیوند کبد است.

آزمایشات زیادی قبل از پیوند به منظور تائید وضعیت سلامتی فرد برای دریافت پیوند کبد مورد نیاز است. علاوه براین، به طور کلی افراد مبتلا  بیماری کبدی مرتبط با الکل نیاز به برخی دوره های ترک الکل، اغلب حداقل 6 ماه، قبل از پیوند نیاز دارند.

 

 


روش های تشخیصی و درمانی

درمان سیروز به علت و وسعت آسیب کبدی بستگی دارد. هدف از درمان کند کردن پیشرفت اسکار بافت کبد و پیشگیری یا درمان علائم و عوارض سیروز است. اگر آسیب کبدی شدید باشد نیاز به بستری شدن در بیمارستان وجود دارد.

 

درمان علت زمینه ای سیروز

در سیروز اولیه، با درمان علت زمینه ای می توان آسیب وارده به کبد را به حداقل رساند:
•    دارو درمانی برای کنترل هپاتیت. دارودرمانی ممکن است آسیب وارده به سلول های کبد که از ابتلای به هپاتیت B یا C ناشی می شود را کنترل کند.


•    دارو درمانی برای کنترل سایر علل و علائم سیروز. دارودرمانی ممکن است پیشرفت انواع خاصی از سیروز کبدی را کند نماید. برای مثال، افراد مبتلا به سیروز صفراوی اولیه که تشخیص و درمان آن ها به سرعت انجام شود ممکن است هیچ علائمی را تجربه نکنند. سایر داروها می توانند علائم خاصی مانند خارش، خستگی و درد را کاهش دهند. مکمل های  تغذیه ای ممکن است به منظور مقابله با سوءتغذیه مرتبط با سیروز و پیشگیری از پوکی استخوان تجویز شوند.

 

درمان عوارض سیروز

عوارض سیروز که پزشک نسبت به درمان آن ها اقدام می کند عبارتند از:
•    افزایش فشارخون ورید پورت. داروهای فشارخون ممکن است افزایش فشار در سیاهرگ هایی که خون را به کبد می برند (ورید پورت) کنترل و از بروز خونریزی شدید جلوگیری کنند. پزشک به منظور جستجوی سیاهرگ های بزرگ شده در مری یا معده (واریس) که ممکن است خونریزی کنند به طور منظم اندوسکوپی انجام می دهد.


اگر واریس پیشرفت کند، ممکن است شما به داروهایی برای کاهش خطر خونریزی نیاز داشته باشید. اگر شما قادر به تحمل دارو نباشید و علائم خونریزی واریس را داشته باشید یا احتمال خونریزی وجود داشته باشد پزشک با استفاده از باند رگ های مری را می بندد. در موارد شدید ممکن است یک لوله کوچک در سیاهرگ گذاشته شود تا فشارخون در کبد را کاهش دهد.


•    عفونت ها. شما ممکن است آنتی بیوتیک یا سایر درمان ها را برای عفونت ها دریافت کنید. همچنین ممکن است پزشک واکسیناسیون برای آنفلوآنزا، پنومونی و هپاتیت را توصیه کند.


•    انسفالوپاتی کبدی. ممکن است داروهایی به منظور کاهش تجمع مواد سمی در خون تجویز شود.

 

 

اگر شما به سیروز مبتلا هستید می توانید احتمال آسیب بیشتر به کبد را کاهش دهید:
•    الکل ننوشید. علت بروز سیروز خواه مصرف مزمن الکل باشد یا خواه علت دیگری وجود داشته باشد، باید از مصرف الکل خودداری کنید. نوشیدن الکل سبب آسیب بیشتر کبد می شود.


•     از یک رژیم غذایی کم سدیم پیروی کنید. نمک زیاد می تواند سبب تجمع مایع در بدن و تشدید تورم در شکم و پاها شود. به جای نمک در هنگام تهیه غذاها از گیاهان به عنوان چاشنی استفاده کنید. از غذاهای آماده که سدیم کمی دارند استفاده کنید.


•    از یک رژیم غذایی سالم پیروی کنید. افراد مبتلا به سیروز ممکن است سوءتغذیه را تجربه کنند. با استفاده از یک رژیم غذایی سالم مبتنی بر گیاهان که سرشار از میوه و سبزی است با این شرایط مقابله کنید. از پروتئین بدون چربی مانند حبوبات، ماکیان یا ماهی استفاده کنید. از مصرف غذاهای دریایی خام بپرهیزید.


•    از عفونت جلوگیری کنید. سیروز مقابله با عفونت ها را دشوار می سازد. از تماس با افراد بیمار خودداری کنید. به طور مکرر دست های خود را بشویید. برای هپاتیت A و B، آنفلوآنزا و پنومونی واکسن بزنید.


•    از داروهای بدون نسخه به دقت استفاده کنید. سیروز فرآیند داروها توسط کبد را دشوار می سازد. به همین دلیل قبل از مصرف هر نوع دارویی با پزشک خود مشورت کنید. از مصرف آسپرین و ایبوپروفن اجتناب کنید. اگر به آسیب کبدی مبتلا هستید ممکن است پزشک به شما اجتناب از مصرف استامینوفن یا دریافت این دارو در دوزهای پایین را توصیه کند.


درمان های جایگزین:

تعدادی درمان جایگزین برای درمان بیماری های کبدی مورد استفاده قرار می گیرند. خار شتر شیری (سیلی مارین) به طور گسترده مورد استفاده و مطالعه قرار گرفته است. سایر گیاهان مورد استفاده شامل ریشه شیرین بیان و گون است. با این حال، شواهد کافی از مطالعات بالینی به منظور توصیه به مصرف محصولات گیاهی برای درمان سیروز کبدی وجود ندارد. علاوه براین، برخی داروهای جایگزین ممکن است به کبد آسیب برسانند. اگر شما علاقمند به امتحان درمان جاگزین برای مقابله با سیروز هستید، در این مورد با پزشک خود مشورت نمایید.


برای کاهش خطر ابتلا به سیروز موارد زیر را رعایت نمایید:

•   از مصرف الکل خودداری کنید.

•   از یک رژیم غذایی سالم پیروز کنید. یک رژیم غذایی بر پایه گیاهان که سرشار از میوه و سبزی است انتخاب کنید. غلات کامل و منابع پروتئین کم چرب را انتخاب کنید. مصرف غذاهای پرچرب و سرخ شده را کاهش دهید.

•   وزن خود را در محدوده سالم حفظ کنید. چربی اضافی بدن می تواند به کبد آسیب برساند. اگر به اضافه وزن یا چاقی مبتلا هستید با پزشک خود در مورد یک برنامه کاهش وزن صحبت کنید.

•   خطر ابتلا به هپاتیت B و C را کاهش دهید. در مورد واکسن هپاتیت از پزشک خود سوال کنید. اگر نگران ابتلا به سیروز کبدی هستید با پزشک خود در مورد راه های کاهش این خطر گفتگو کنید.