علائم و نشانه های آنمی کمبود ویتامین ها عبارتست از:
•    خستگی
•    کوتاهی نفس ها
•    سرگیجه
•    رنگ پریدگی و زردی پوست
•    بی نظمی ضربان قلب
•    کاهش وزن
•    بی حسی یا گزگز شدن دست ها و پاها
•    ضعف عضلانی
•    تغییرات شخصیتی
•    حرکات لرزشی
•    گیجی ذهنی یا فراموشی

کمبود ویتامین ها معمولاً به آهستگی و طی چندین ماه یا سال بروز می کند. ممکن است علائم کمبودهای ویتامینی در ابتدا جزئی باشد اما با پیشرفت کمبود علائم نیز تشدید می یابد.

• خستگی (Fatigue)‎

آنمی کمبود ویتامین ها زمانی رخ می دهد که بدن ویتامین کافی و مورد نیاز برای تولید گلبول های سالم و کافی را ندارد. گلبول های قرمز اکسیژن را از ریه به سرتاسر بدن حمل می کنند. اگر رژیم غذایی فاقد مقادیر کافی ویتامین باشد، این نوع از کم خونی رخ می دهد و یا زمانی رخ می دهد که بدن قادر به جذب صحیح مواد مغذی از غذاهای مصرف شده نباشد. علل آنمی ناشی از کمبود ویتامین، که با عنوان آنمی مگالوبلاستیک نیز شناخته می شود، عبارتست از:

•    آنمی ناشی از کمبود فولات. فولات که با عنوان ویتامین B9 نیز شناخته می شود، عمدتاً در میوه ها و سبزیجات برگ سبز یافت می شود. رژیمی که به صورت مداوم فاقد این مواد غذایی باشد می تواند منجر به کمبود شود. ناتوانی در جذب فولات از غذاها می تواند منجر به کمبود گردد. بیشتر مواد مغذی از غذاها در روده کوچک جذب می شود. افرادی که مبتلا به بیماری های روده کوچک مثل سلیاک هستند و یا کسانی که بخش عظیمی از روده کوچک آنها طی عمل جراحی برداشته یا بای پس شده است در جذب فولات یا انواع سنتتیک آن یعنی اسید فولیک دچار مشکل هستند. الکل جذب فولات را کاهش می دهد لذا مصرف زیاد الکل می تواند منجر به کمبود شود. مصرف برخی از انواع دارو مثل داروهای ضد تشنج می تواند با جذب این ماده مغذی تداخل داشته باشد. زنان باردار و شیرده و افرادی که بخاطر بیماری های کلیوی همودیالیز می شوند، نیاز بالایی به فولات دارند. عدم تأمین این افزایش نیاز منجر به بروز کمبود می شود.

•    آنمی کمبود ویتامین B12 (آنمی پرنیشوز). کمبود ویتامین B12 می تواند ناشی از رژیم های فاقد این ویتامین باشد. ویتامین B12 عمدتاً در گوشت، تخم مرغ و شیر یافت می شود. همچنین آنمی کمبود ویتامین 12B می تواند زمانی رخ دهد که روده کوچک قادر به جذب این ویتامین نباشد. این امر ممکن است بخاطر عمل جراحی معده یا روده کوچک (مانند عمل بای پس معدی)، رشد بیش از حد باکتری ها در روده کوچک و یا برخی بیماری های روده مثل کرون و سلیاک باشد که با جذب ویتامین تداخل دارند. همچنین کمبود ویتامین B12 می تواند ناشی از مصرف کرم لوله ای در ماهی آلوده باشد چرا که کرم لوله ای مواد مغذی بدن را استفاده می کند. با این حال، کمبود ویتامین B12 معمولاً ناشی از کمبود ماده ای بنام فاکتور داخلی است. فاکتور داخلی نوعی پروتئین ترشح شده توسط معده است که در معده به ویتامین B12 متصل شده و تا ورود به روده کوچک آن را همراهی می کند تا از روده به جریان خون جذب شود. بدون فاکتور داخلی ویتامین B12 قادر به جذب نبوده و از بدن دفع می شود. فقدان فاکتور داخلی می تواند ناشی از واکنش های خود ایمنی باشد که طی آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول های معده که مسئول تولید فاکتور داخلی است، حمله می کند. آنمی کمبود ویتامین B12 ناشی از فقدان فاکتور داخلی، آنمی پرنیشز نامیده می شود.

•    آنمی ناشی از کمبود ویتامین C. کمبود ویتامین C زمانی رخ می دهد که فرد ویتامین C کافی از غذاها دریافت نکند. همچنین در زمان عدم توانایی بدن در جذب ویتامین C از غذاها نیز آنمی ناشی از کمبود ویتامین C رخ می دهد. برای مثال سیگار کشیدن توانایی بدن را در جذب ویتامین C کاهش می دهد.
 

عوامل خطر آنمی ناشی از کمبود ویتامین ها بسته به نوع ویتامین متفاوت است.

آنمی ناشی از کمبود فولات

خطر کمبود فولات در چنین مواردی افزایش می یابد:
•    بارداری. در زمان بارداری و اگر مولتی ویتامین حاوی اسید فولیک دریافت نشود.
•    مشکلات روده کوچک. مشکلاتی که با جذب فولات تداخل دارد.
•    مصرف الکل. به این دلیل که الکل با جذب فولات تداخل دارد.
•    مصرف برخی از انواع داروها. از جمله داروهای ضد تشنج که جذب فولات را مهار می کند.
•    افراد تحت همودیالیز برای نارسایی کلیوی. از پزشک خود در خصوص نیاز به مکمل یاری با اسید فولیک برای پیشگیری از بروز کمبود سؤال کنید.
•    افراد تحت درمان برای سرطان. برخی از داروهای مورد استفاده برای درمان سرطان می توانند با متابولیسم فولات تداخل داشته باشند.
•    عدم مصرف میوه و سبزیجات. اگر رژیم غذایی فاقد میوه و سبزیجات باشد و یا غذاهای مصرفی بیش از حد پخته شوند، ممکن است فرد در معرض خطر آنمی کمبود فولات قرار گیرد.

آنمی ناشی از کمبود ویتامین B12 (آنمی پرنیشوز)

خطر ابتلا به آنمی ناشی از کمبود ویتامین 12B در چنین مواردی افزایش می یابد:
•    عدم مصرف گوشت و لبنیات. که از منابع غنی ویتامین B12 هستند. گیاهخوارانی که لبنیات مصرف نمی کنند و نیز خام گیاهخوارانی که هیچ نوعی از غذاهای با منشأ حیوانی مصرف نمی کنند در این گروه قرار می گیرند.

•    ابتلا به بیماری های روده. بیماری های روده و یا رشد بیش از حد باکتری ها در معده و یا انجام عمل جراحی روده یا معده که سبب اختلال در جذب ویتامین B12 شود.

•    فقدان فاکتور داخلی. بیشتر افراد مبتلا به آنمی ناشی از کمبود ویتامین B12 فاقد فاکتور داخلی هستند که یک پروتئین ترشح شده از معده است که برای جذب ویتامین B12 ضروری است. فقدان فاکتور داخلی می تواند ناشی از واکنش های خود ایمنی و یا مسائل موروثی باشد.

•    مصرف برخی از انواع داروها. آنتی اسیدها و داروهایی که برای درمان دیابت نوع 2 تجویز می شوند ممکن است با جذب ویتامین B12 تداخل داشته باشند.

•    ابتلا به سایر اختلالات خود ایمنی. مبتلایان به اختلالات خودایمنی مرتبط با سیستم اندوکرین مثل دیابت و یا بیماری های تیروئیدی می تواند خطر کمبود نوع ویژه ای از آنمی ناشی از کمبود ویتامین B12 بنام آنمی پرنیشز را افزایش دهد.

آنمی ناشی از کمبود ویتامین C

خطر ابتلا به آنمی ناشی از کمبود ویتامین C در چنین مواردی افزایش می یابد:
•    سوءتغذیه و عدم دریافت مواد مغذی و ویتامین های مورد نیاز بدن.
•    سیگار کشیدن. کشیدن سیگار می تواند منجر به کمبود ویتامین 12B شود چرا که جذب این ویتامین را کاهش می دهد.
•    مصرف زیاد الکل. افرادی که الکل زیادی مصرف می کنند، ویتامین C را به طور مؤثری جذب نمی کنند که این امر آنها را در معرض خطر آنمی ناشی از کمبود ویتامین C قرار می دهد.
•    ابتلا به بیماری های مزمن. بیماری های مزمن از جمله سرطان یا بیماری های کلیوی مزمن خطر ابتلا به آنمی ناشی از کمبود ویتامین C را از طریق اثر بر جذب این ویتامین افزایش می دهد.
 

کمبود ویتامین ها خطر سایر بیماری ها را در فرد افزایش می دهد:
•    عوارض بارداری. زنان بارداری که کمبود فولات دارند با احتمال بیشتری عوارضی از جمله تولد نوزاد نارس را تجربه می کنند. جنین در حال رشد و تکاملی که فولات کافی از مادرش دریافت نمی کند ممکن است دچار نقص های مادرزادی در مغز و طناب نخاعی شود. اگر قصد بارداری دارید، از پزشک خود در خصوص نیاز به مصرف مکمل اسید فولیک سؤال کنید تا ذخایر فولات بدنتان برای تأمین نیاز جنین کافی باشد.

•    اختلالات سیستم عصبی. علاوه بر این که ویتامین B12 نقش مهمی در تولید گلبول های قرمز خون دارد، برای سلامت سیستم عصبی نیز اهمیت ویژه ای دارد. کمبود ویتامین B12 درمان نشده، می تواند منجر به مشکلات نورولوژیکی از جمله گزگز شدن پایدار دست ها و پاها و یا مشکلات تعادلی شود. این امر می تواند منجر به گیجی ذهنی و فراموشی نیز شود چون ویتامین B12 برای سلامتی عملکرد مغزی سالم ضروری است. بدون درمان کمبود ویتامین B12، عوارض نورولوژیکی پایدار می ماند. کمبود ویتامین B12 پیش از بروز آنمی، می تواند منجر به مشکلات عصبی و سایر مشکلات گردد.

•    اسکوروی. کمبود ویتامین C می تواند منجر به اسکوروی شود. علائم و یا نشانه های این بیماری نادر شامل خونریزی زیر پوست و لثه ها است.
 

اگر فکر می کنید که آنمی کمبود ویتامین دارید، باید به پزشک خانواده و یا پزشک عمومی مراجعه نمایید. اما در برخی موارد لازم است به پزشک متخصص در درمان اختلالات خونی (هماتولوژیست) ارجاع داده شوید. در اینجا به برخی اطلاعاتی که می تواند به آماده شدن برای ملاقات با پزشک و آنچه از پزشک انتظار دارید کمک کند، اشاره می شود.

آنچه می توانید انجام دهید
•    تمام علائمی را که تجربه کرده اید را یادداشت نمایید. علائمی که حتی به نظر با دلیل مراجعه شما به پزشک نیز بی ارتباط هستند را یادداشت نمایید.
•    اطلاعات فردی کلیدی را یادداشت کنید. شامل تمام استرس ها یا تغییرات اخیر زندگی.
•    لیستی از داروهای مصرفی خود تهیه نمایید. شامل داروها، ویتامین ها یا مکمل هایی که مصرف می کنید.
•    سؤالاتی که می خواهید بپرسید را از پیش آماده کنید.

سوالاتی که می توانید از پزشک بپرسید

زمان ملاقات با پزشک محدود است، لذا لیستی از سؤالاتی که می تواند در بهره مندی بهتر از زمان کمک کننده باشد را آماده کنید. سؤالات را به ترتیب اهمیت لیست کنید. برخی سؤالات اساسی در این زمینه که باید از پزشک بپرسید عبارتند از:

•    محتمل ترین علت بیماری کدام است؟
•    آیا عامل دیگری هم در بروز علائم نقش دارد؟
•    این شرایط من موقتی است یا دائمی؟
•    چه درمان هایی را پیشنهاد می کنید؟
•    آیا جایگزینی برای این رویکردهای پیشنهادی وجود دارد؟
•    من بیماری دیگری نیز دارم. چگونه می توانم به بهترین شکل هر دو را مدیریت کنم؟
•    آیا غذای خاصی وجود دارد که لازم باشد به رژیم غذایی من اضافه شود؟
•    آیا بروشور و یا برگه دیگری وجود دارد که با خود ببرم؟ کدام وب سایت ها را پیشنهاد می کنید؟

علاوه بر این سؤالات که پیش از جلسه ملاقات آماده کرده اید، سایر سؤالاتی که حین جلسه در ذهن شما ایجاد می شود را نیز بپرسید.

آنچه از پزشک خود انتظار دارید

احتمالاً پزشک از شما سؤالاتی خواهد پرسید. آمادگی برای پاسخ دادن به سؤالات اجازه می دهد زمان بیشتری را صرف مطالبی نمایید که مد نظر شماست. ممکن است پزشک سؤال کند:

•    چه زمانی متوجه اولین علائم شدید؟
•    شدت علائم شما چگونه بود؟
•    چه عاملی سبب بهبود علائم شما می شود؟
•    چه عاملی سبب تشدید علائم شما می شود؟
•    آیا گیاهخوار هستید؟
•    معمولاً چند سروینگ میوه و سبزی در روز مصرف می کنید؟
•    آیا الکل مصرف می کنید؟ اگر مصرف می کنید، چند وقت یکبار و چه مقدار می نوشید؟
•    آیا سیگار می کشید؟
 

روش های تشخیصی:

پزشک آنمی ناشی از کمبود ویتامین ها را از طریق بررسی آزمایشات خون تشخیص می دهد:
•    تعداد و ظاهر گلبول های قرمز خون. تعداد گلبول های قرمز خون در مبتلایان به آنمی کمتر از میزان نرمال است. در آنمی ناشی از کمبود فولات و ویتامین B12، ظاهر گلبول های قرمز بزرگ و نارس به نظر می رسد. در کمبودهای پیشرفته، تعداد گلبول های سفید و پلاکت ها نیز ممکن است کاهش یابد و در زیر میکروسکوپ غیرنرمال دیده می شود.

•    میزان فولات، ویتامین B12 و ویتامین C خون. مقادیر فولات و ویتامین B12 به طور همزمان اندازه گرفته می شود چرا که این علائم و نشانه های کمبودها می تواند مشابه باشد.

سایر تست ها برای تشخیص کمبود ویتامین B12

اگر تست های خونی کمبود ویتامین ها را نشان دهد، ممکن است پزشک سایر تست ها را برای تعیین نوع و علت بیماری انجام دهد، از جمله:

•    تست های آتنی بادی. پزشک برای بررسی آنتی بادی علیه فاکتور داخلی نمونه خون می گیرد. وجود این آنتی بادی نشان دهنده آنمی پرنیشوز است.

•    تست اسید متل مالونیک. ممکن است از فرد برای بررسی وجود ماده ای بنام متیل مالونیک اسید، نمونه خون گرفته شود. سطح این ماده در افرادی که کمبود ویتامین B12 دارند، بالاتر است.

•    تست شیلینگ. در این تست ابتدا مقدار اندکی ویتامین B12 رادیواکتیو به فرد خورانده می شود. سپس خون وی از نظر میزان جذب ویتامین B12 بررسی می گردد. سپس ترکیبی از ویتامین B12 رادیواکتیو و فاکتور داخلی به فرد داده می شود. اگر ویتامین B12 تنها در زمانی جذب شود که همراه با فاکتور داخلی تجویز شده است، کمبود فاکتور داخلی در بدن به تأیید می رسد.

درمان آنمی ناشی از کمبود ویتامین شامل مکمل یاری و اصلاح رژیم غذایی است.

•   آنمی ناشی از کمبود فولات. درمان شامل مصرف رژیم سالم و مکمل یاری با اسید فولیک بر اساس مقدار تجویز شده توسط پزشک است. در بیشتر موارد، مکمل یاری با اسید فولیک تنها به صورت خوراکی است. زمانی که سطح فولات بدن به سطح نرمال می رسد، ممکن است دریافت مکمل متوقف گردد. اما اگر علت کمبود فولات اصلاح نگردد، مکمل یاری با فولات بی اثر است.

•   آنمی ناشی از کمبود ویتامین B12 (آنمی پرنیشوز). درمان موارد خفیف تر کمبود ویتامین B12، شامل تغییرات رژیم غذایی و مکمل یاری ویتامین B12 به صورت قرص یا اسپری استنشاقی است. اگر کمبود ویتامین B12 شدید باشد ممکن است پزشک ویتامین B12 را به صورت تزریقی تجویز کند. در ابتدا، ممکن است دوزهای بالا به صورت یک روز در میان برای شما تجویز شود، در نهایت تزریق به ماهی یکبار کاهش می یابد که بسته به موقعیت بیماری ممکن است تا آخر عمر ادامه یابد.

•   آنمی ناشی از کمبود ویتامین C. درمان آنمی ناشی از کمبود ویتامین C دریافت قرص های ویتامین C است. علاوه بر این، باید دریافت غذا و نوشیدنی های حاوی ویتامین C افزایش یابد.

انتخاب رژیم سالم

با اتخاذ رژیم سالم و متنوع می توان از انواع آنمی های کمبود ویتامین ها پیشگیری کرد.

غذاهای غنی از فولات عبارتست از:
•    سبزیجات برگ سبز تیره
•    آجیل
•    غلات غنی شده مثل نان، غلات صبحانه، پاستا و برنج
•    میوه و آبمیوه

غذاهای غنی از ویتامین 12B عبارتند از:
•    تخم مرغ
•    غذاهای غنی شده مثل غلات صبحانه
•    شیر، پنیر و ماست
•    گوشت قرمز و سفید

غذاهای غنی از ویتامین C عبارتند از:
•    کلم بروکلی
•    مرکبات و آب آنها
•    توت فرنگی
•    فلفل شیرین
•    گوجه فرنگی

نیاز روزانه بیشتر بزرگسالان به ویتامین ها عبارتست از:

• ویتامین B12= میکروگرم 2.4
• فولات یا اسید فولیک= 400 میکروگرم
• ویتامین C= میلی گرم  90-75

زنان باردار و شیرده مقادیر بیشتری از هر ویتامین نیاز دارند.

مولتی ویتامین ها را مد نظر داشته باشید

اگر درباره دریافت کافی ویتامین ها از غذاهای روزانه خود نگران هستید، از پزشک خود درباره نیاز به مصرف مولتی ویتامین سؤال کنید. اغلب افراد ویتامین های کافی را از طریق غذاهای روزانه خود دریافت می کنند، اما اگر رژیم غذایی شما محدود است می توانید مولتی ویتامین دریافت نمایید.

سیگار نکشید

کشیدن سیگار با جذب مواد مغذی از جمله ویتامین C تداخل دارد، لذا می تواند خطر کمبود ویتامین ها را در شما افزایش دهد. اگر سیگار می کشید، آنرا متوقف کنید و اگر نمی کشید هیچ گاه این کار را انجام ندهید. اگر تا کنون برای ترک سیگار اقدام کرده اما موفق نشده اید، بهتر است درباره استراتژی های ترک سیگار از پزشک خود کمک بخواهید.