نشانه اصلی هیرسوتیسم رویش موی ضخیم و رنگ دار در نقاطی از بدن است، نقاطی که خاص مردان است، به عنوان مثال در صورت، قفسه سینه و کمر. چنانچه هیرسوتیسم ناشی از سطوح افزایش یافته ی هورمون های آندروژن باشد نشانه ها و علائمی دیگری را نیز تجربه خواهید کرد.

علائم و نشانه های هیرسوتیسم عبارتند از:

• موی ضخیم و پررنگ به ویژه در صورت ، قفسه سینه و کمر
• صدای کلفت
• کچلی
• جوش
• کاهش سایز سینه ها
• بزرگی کلیتوریس (عضو کوچک و نعوظی دستگاه تناسلی زن)
•  افزایش حجم ماهیچه ها

تا زمان بلوغ، بدن شما با موهای ریز و کمرنگی به نام کرک پوشیده شده است. زمانیکه شما از نظر جنسی بالغ می شوید، هورمون های مردانه به نام آندروژن ها منجر به ضخیم و تیره شدن کرک ها در نقاط خاصی از بدن می شوند. رویش غیرطبیعی موهای زائد در زنان (هیرسوتیسم) از میزان بالای آندروژنها و یا حساسیت افزایش یافته فولیکول های مو به این هورمون ها منتج می شود.

در حدود نیمی از زنان دچار هیرسوتیسم خفیف، سطوح بالایی از آندروژن را در بدنشان دارند. غالباً هیرسوتیسم شدید به دلیل سطوح بالای آندروژن می باشد. شرایطی که منجر به سطوح بالای آندروژن می شوند عبارتند از:

• سندرم تخمدان پلی کیستیک. این سندرم معمول از عدم تعادل در هورمون های جنسی ناشی می شود و منتج به قاعدگی های نامنظم، چاقی، ناباروری و وجود کیست هایی در تخمدانها می گردد. سندرم تخمدان پلی کیستیک معمول ترین علت قابل شناسایی هیرسوتیسم می باشد.

• سندرم کوشینگ. سندرم کوشینگ شرایطی است که در زمان در معرض قرار گیری بدن با مقادیر بالای هورمون کورتیزول اتفاق می افتد. کورتیزول هورمون استروئیدی است که در پاسخ به استرس ترشح می شود. این سندرم زمانی ایجاد میشود که غدد آدرنال (غدد مترشحه هورمون که درست دربالای کلیه ها قرار دارند) مقادیر زیادی کورتیزول بسازند و یا فرد برای مدت زمانی طولانی داروهای شبه کورتیزول دریافت کند . سطوح افزایش یافته ی کورتیزول تعادل هورمون های جنسی را در بدن به هم می زند و منتج به هیرسوتیسم می شود.

• هیپرپلازی مادرزادی غده آدرنال (هیپرپلازی: افزایش غیرطبیعی تعداد سلول های طبیعی در یک عضو که باعث افزایش حجم آن میشود). چنین شرایط ارثی با تولید غیرطبیعی هورمون های استروئیدی مانند کورتیزول و آندروژن توسط غدد آدرنال توصیف می شود.

• تومورها. ندرتاً هیرسوتیسم می تواند به دلیل تومور ترشحی آندروژن در تخمدان ها و یا غدد آدرنال باشد.

• برخی داروها. یکسری از داروها منجر به هیرسوتیسم می شوند. یکی از این داروها دانازول است که به منظور درمان اندومتریوز تجویز می شود.

• علل ناشناخته. برخی اوقات، علت قابل شناسایی وجود ندارد. رشد بی رویه موهای زائد در زنانی که سطوح نرمال آندروژن داشته و سیکل های قاعدگی منظمی دارند و هیچ یک از موارد فوق الذکر نیز در آنها صدق نمی کند، هیرسوتیسم ناشناخته نامیده میشود بدین معنا که هیچ دلیل قابل شناسایی برای نارسایی آنها وجود ندارد. چنین حالتی بیشتر در جمعیت های نژادی خاص دیده می شود.

فاکتورهای متعددی ابتلا و پیشرفت هیرسوتیسم را تحت تاثیر قرار می دهند و عبارتند از:
 

• تاریخچه خانوادگی. شرایط متعددی که منجر به هیرسوتیسم می شوند، از جمله هیپرپلازی مادرزادی غده آدرنال و سندرم تخمدان پلی کیستیک، به صورت خانوادگی دیده می شوند.

• نژاد. احتمال ابتلا به هیرسوتیسم ناشناخته در نژاد زنان مدیترانه ای، خاورمیانه و آسیای جنوبی بیش از سایر نژادها است.

هیرسوتیسم می تواند از نظرروحی ناراحت کننده باشد. برخی از زنان مبتلا به هیرسوتیسم عزت نفس پایین تری دارند و احساس می کنند حس زن بودن در آنها کمرنگ تر است. هیرسوتیسم خود به تنهایی عوارض جسمانی به همراه ندارد ولیکن چنانچه علت آن عدم تعادل هورمونی باشد عوارضی به همراه خواهد داشت.

معمولاً افراد ابتدا به پزشک خانواده خود و یا یک پزشک عمومی مراجعه می کنند گرچه ممکن است وقتی برای تعیین وقت تماس گرفته می شود بلافاصله وی را به یک متخصص در نارسایی های آندوکرینی (آندوکرینولوژیست یا متخصص غدد مترشحه داخلی) ارجاع دهند.

ایده خوبی است که از قبل برای جلسه ویزیت آمادگی کسب کرده باشید تا بتوانید بیشترین بهره را از زمان ِکوتاه جلسه ویزیت ببرید.

اقداماتی که از عهده شما برمی آید
• از محدودیت های پیش از جلسه ویزیت آگاهی پیدا کنید. زمانیکه برای تعیین زمان جلسه ویزیت تماس میگیرید حتماً سوال کنید آیا لازم است اقداماتی را از قبل صورت دهید.
• هر نوع علائم و نشانه ای را که تجربه می کنید یادداشت نمایید، از جمله هر نشانه ای که به نظر غیر مرتبط با علت تشکیل جلسه ویزیت می آید . به عنوان نمونه چناچه اخیراً احساس افسردگی و خستگی داشته اید، اینها اطلاعات مهمی محسوب می شوند که بایستی با پزشک خود درمیان بگذارید.
• همچنین تغییرات احتمالی در ظاهر خود را نیز به پزشکتان بیان کنید همچون افزایش یا کاهش وزن، تغییرات در سایز سینه ها و توده ماهیچه ای، جوش های جدید ویا وجود نواحی تیره در قسمت هایی از پوست بدن . این اطلاعات به پزشک در تشخیص علت پیش زمینه ای و اصلی کمک می کنند.
• اطلاعات شخصی کلیدی خود را یادداشت نمایید، از جمله هر نوع تغییری در سیکل قاعدگی و یا روابط جنسی تان. اجازه دهید در صورت افزایش قابل توجه در میل جنسی پزشکتان از آن مطلع باشد.
• لیستی از تمام داروهایی دریافتی تان تهیه کنید، از جمله هر نوع کرم ،مکمل و ویتامینی که در گذشته و یا حال حاضر استفاده می کنید. به لیست خود نام تجاری و دوز این داروها وطول مصرفشان را نیز اضافه کنید.
• در صورت امکان یکی از دوستان و یا اعضای خانواده خود را به همراه ببرید. گاهی اوقات فهم تمامی اطلاعات مطرح شده در طول جلسه ویزیت سخت و مشکل می شود و کسی که شما را همراهی کرده است می تواند در به یاد آوردن اطلاعات فراموش شده به شما کمک کند.
• سوالات خود را به منظور پرسیدن از پزشک یادداشت نمایید. زمان جلسه ویزیت پزشک زمان محدودی است بنابراین آماده کردن لیست سوالات به شما کمک می کند نهایت استفاده را از زمان جلسه ببرید. سوالات را به ترتیب اهمیت لیست کنید تا در صورت تمام شدن وقت، جواب مهمترین آنها را گرفته باشید.

در رابطه با هیرسوتیسم برخی سوالات اساسی که می توانید از پزشک بپرسید، عبارتند از:
• چه عامل احتمالی ای منجر به بروز چنین علائمی در من شده است؟
• آیا علل امکان پذیر دیگری برای شرایط من وجود دارد؟
• چه نوع تست های تشخیصی مورد نیاز است؟
• گزینه های درمانی من شامل چه مواردی می شود؟
• چنانچه اولین گزینه درمانی موثر واقع نشود گزینه بعدی چه خواهد بود؟
• روند بهبود علائم و نشانه های من در طول دوره درمان به چه صورت خواهد بود؟
• آیا من نیاز به درمان طولانی مدت دارم؟
• عوارض جانبی ممکن داروهایی تجویز شده برای من چیست؟
• آیا داروهای تجویز شده، توانایی من در بچه دار شدن را تحت تاثیر قرار می دهند؟
• پاسخ من به درمان در طول زمان چگونه پیگیری می شود؟
• آیا درمان جایگزینی در کنار روش های پیشنهادی اولیه وجود دارد؟
• من دچار بیماری های دیگری هستم، کنترل توام آنها به چه صورت است؟
• آیا مواردی وجود دارند که مجاب به پرهیز از آنها باشم؟
• آیا نیاز به مراجعه به متخصص دارم؟ هزینه آن به چه مقدار است و آیا بیمه من ویزیت متخصص را پوشش می دهد؟
• آیا درمان جایگزینی به جای دارودرمانی وجود دارد؟
• آیا بروشور و یا جزوه مکتوبی وجود دارد که بتوانم با خود به منزل برده و مطالعه کنم؟ چه وب سایتی را برای مشاهده پیشنهاد می کنید؟
در کنار سوالاتی که آماده کردید، چنانچه در طول جلسه ویزیت مطلبی را به خوبی متوجه نشدید و سوالی به ذهنتان رسید در مورد پرسیدن آن تردید نکنید.

اقدامات مورد انتظار از پزشک

پزشک سوالاتی را از شما خواهد پرسید. آمادگی برای پاسخ گویی به آنها، به شما این امکان را می دهد که زمان جلسه را برای زمینه های دیگری که ترجیح می دهید ذخیره کنید. پزشک سوالات زیر را از شما خواهد پرسید:

• چه زمانی برای اولین بار علائم و نشانه های خود را تجربه کردید؟
• آیا علائم تان در طول زمان بدتر شدند؟
• آیا سیکل قاعدگی شما تغییر کرده است و آیا پریود های شما قطع شده است؟
• آیا دچار افزایش وزن شده اید؟ در کدام قسمت از بدن؟
• آیا نسبت به گذشته بیشتر احساس خستگی یا ضعف جسمانی می کنید؟
• آیا دچار جوش های جدید شده اید؟
• آیا متوجه نواحی تیره در قسمتهایی از پوست بدن به ویژه در گردن، زیربغل، قسمت داخلی ران ها و یا زیر سینه ها شده اید؟
• آیا سایز سینه های شما تغییر کرده است ؟
• آیا متوجه تغییری در توده ماهیچه ای خود شده اید؟
• آیا دیگران به شما گفته اند که صدایتان تغییر کرده است؟
• آیا متوجه تغییری در علاقه و میل جنسی خود شده اید؟
• چه داروهایی دریافت می کنید؟
• آیا تاکنون مبتلا به بیماری یا شرایط پزشکی دیگری بوده اید؟
• آیا تاکنون فردی از اعضای خانواده شما تحت درمان موارد رشد افزایش یافته موهای زائد قرار گرفته است؟
• آیا قصد بارداری در آینده نزدیک دارید؟

در زمان باقی مانده تا فرا رسیدن وقت جلسه ویزیت چه باید کرد

احتمالاً دیگر از امتحان کردن روش های خانگی همچون اصلاح و موم های داروخانه ای نا امید شده اید که وقت ویزیتی به منظور صحبت با پزشکتان دررابطه با رویش بی رویه این موهای زائد گرفته اید. ولیکن از آنجایی که پزشک خواهان دیدن الگوی رویش موها خواهد بود بنابراین از امتحان کردن روش های خانگی در روزهای منتهی به جلسه ویزیت اجتناب نمایید. طبیعی است که از تاثیر این موهای زائد بر ظاهر خود ناراحت بوده و احساس بدی داشته باشید ولی بدانید که در اکثر موارد، پزشک قادر به یافتن روش درمانی برای بهبود علائم و نشانه های شما خواهد بود.
 

چنانچه متوجه هر یک از حالات زیر شدید، قرار ملاقاتی با پزشک خود ترتیب دهید:

• رشد ناگهانی موهای زائد در نواحی همچون لب بالایی، گونه ها، چانه، وسط سینه ها، قسمت درونی ران ها و یا پایین کمر 
• رشد و رویش تدریجی موهای زائد و قاعدگی های نامنظم 
• ویژگی های مردانه به ویژه صدای کلفت، کچلی، افزایش بافت ماهیچه ای ، کاهش سایز سینه ها
• رویش موهای زائدی که با دارو درمانی تشدید میشوند

برخی از زنان در نزدیکی دوران یائسگی و یا در سالهای اول دوران یائسگی دچار رویش موهای ضخیم و کلفت در ناحیه ی چانه و یا دیگر نواحی ناخواسته صورت می شوند که هیرسوتیسم تلقی نمی شود. پزشک شما می تواند در تشخیص بین رویش موهای زائد ناشی از یائسگی و یا ناشی از دیگر نارسایی ها به شما کمک کند.

مراقبت های پیش از زایمان
چنانچه تحت درمان دارویی هیرسوتیسم قرار دارید و قصد بچه دار شدن نیز دارید حتماً این موضوع را با پزشک خود درمیان بگذارید. توصیه می شود زنان تحت درمان دارویی هیرسوتیسم باردار نشوند. چنانچه هیرسوتیسم و نیز قاعده گی های نامنظم در شما وجود دارد، احتمالاً مبتلا به سندرمی تحت عنوان سندرم تخمدان پلی کیستیک می باشید که باروری را در شما کاهش می دهد. از پزشک خود رهنمود های لازم برای داشتن یک بارداری سالم را بخواهید.

روش های تشخیصی:

تشخیص هیرسوتیسم با بحث و بررسی در رابطه با تاریخچه پزشکی شما شروع می شود. پزشک به بررسی سیکل های قاعدگی شما، زمان تجربه اولین علائم، داروهای دریافتی و نیز سابقه خانوادگی از لحاظ شرایط و بیماری های خاص می پردازد. تست هایی که به تشخیص کمک می کنند عبارتند از:

• معاینه جسمانی . پزشک به منظور مشاهده رویش مو به چک کردن صورت، گردن، قفسه سینه، سینه ها، کمر، شکم و لگن می پردازد. همچنین معایناتی در جهت تعیین دیگر علائم و نشانه های افزایش هورمون های آندروژن و موارد منتج به عدم تعادل هورمونی انجام میدهد.

• آزمایشات خونی. تست های اندازه گیری کننده هورمون های ویژه در خون، از جمله هورمون تستوسترون، در تعیین هیرسوتیسم ناشی از سطوح بالای آندروژن به کار می روند.

تست های بیشتر
طیف تست های بیشتر بستگی به شدت هیرسوتیسم و علائم مرتبط با آن دارد. چنانچه نتیجه آزمایشات خونی نشان دهنده سطح بالای آندروژن باشد، به منظور بررسی بیشتر تحت تستهای تصویری قرار می گیرید که عبارتند از:

• اولترا سونوگرافی. در این تست تصویری از امواج صوتی با فرکانس بالا در جهت تولید تصاویر ساختارهای درونی بدن استفاده می شود. سونوگرافی تخمدان ها و یا غدد آدرنال به منظور بررسی وجود کیست و یا تومور انجام می پذیرد.

• سی تی اسکن. سی تی اسکن نوعی تست با پرتو X می باشد که تصاویر قابل رویت اکوهای سونوگرافی از ارگان های درونی بدن را فراهم می سازند. سی تی اسکن از بدن به منظور ارزیابی غدد آدرنال استفاده می شود.

روش های درمانی:

درمان هیرسوتیسم شامل ترکیبی از روشهای مراقبت فردی ، درمان های از بین برنده ی مو و استفاده از دارو می شود.

درمان های از بین برنده ی مو عبارتند از:
 

• الکترولیز. در این نوع درمان ،سوزن کوچکی را وارد هر یک از فولیکول های مو می کنند و از این طریق جریان الکتریکی عبور می دهند تا فولیکول را تجزیه و نهایتاً تخریب کند. نتیجه الکترولیز حذف دائمی موهاست ولیکن فرایند دردناکی محسوب می شود. معمولاً از یکسری کرم های بیحس کننده موضعی به منظور کاهش این درد استفاده می کنند. عوارض جانبی این روش شامل تیره یا روشن شدن نواحی تحت درمان می باشد و ندرتاً اسکار یا جای زخم هم باقی می ماند.

• لیزر درمانی. در این فرایند اشعه لیزر را از روی پوست عبور می دهند که منجر به ناتوان ساختن فولیکول ها شده و از رشد آنها جلوگیری می کند. جلسات لیزردرمانی از چند دقیقه تا چند ساعت به طول می انجامد و مدت آن بستگی به اندازه ناحیه تحت درمان دارد. بعد از درمان ،برخی از افراد دوره طولانی را بدون رویش مجدد مو سپری می کنند درحالیکه برخی دیگر به جلسات درمان مجدد در جهت تمدید نیاز پیدا می کنند. روش لیزر درمانی می تواند دردناک و ناراحت کننده باشد، فرد احساس پاشیدن روغن داغ بر پوست خود دارد. این روش منجر به قرمزی و تورم می شود. همچنین می تواند منجر به سوختگی و تغییرات رنگ در پوست شما شود. درضمن درمان با لیزر پرهزینه و گران است.

• رفع موهای زائد با لیزر (Laser hair removal)‎
• سونوگرافی (Ultrasound)‎
• سی تی اسکن (CT scan)‎

  داروهای مورد استفاده در درمان هیرسوتیسم عبارتند از:

• داروهای خوراکی ضد بارداری. قرصهای ضد بارداری و یا دیگر داروهای هورمونی ضدبارداری حاوی استروژن و پروژسترون، از طریق مهار تولید آندروژن منجر به درمان هیرسوتیسم می شوند. داروهای خوراکی ضدبارداری معمول ترین درمان هیرسوتیسم در زنانی هستند که قصد باردار شدن ندارند.

• ضد آندروژن ها. این نوع از داروها از باند شدن آندروژن ها به رسپتورها ممانعت به عمل می آورند. معمول ترین داروی ضد آندروژن مورد استفاده در درمان هیرسوتیسم داروی اسپیرونولاکتون (آلداکتون) می باشد.

• کرم موضعی. افلورنیتین (وانیکا) یک کرم تجویزی مخصوص موهای زائد صورت در زنان می باشد. این کِرم مستقیماً بر روی ناحیه مورد نظر از پوست صورت زده می شود و کمک به کُند شدن رشد موهای جدید می کند ولیکن منجر به از بین رفتن موهای فعلی و موجود نمی شود. دو ماه زمان لازم است تا این دارو عمل کند و در صورتیکه فرد به مدت 8 هفته از این دارو استفاده نکند، رشد موها به همان میزان قبل از درمان بازمیگردد. عوارض جانبی ممکن عبارتند از سوزش ، خارش و تحریک پوستی.

معمولاً بعد از شروع دارو درمانی هیرسوتیسم، یک ماه زمان می برد تا بتوانید متوجه تفاوت معنادار در رشد موها شوید. چنانچه پزشکتان قادر به یافتن داروی مناسب و پاسخ دهنده در شما نشود، شما را به یک متخصص در نارسایی های پوستی ارجاع خواهد داد (متخصص پوست یا درماتولوژیست).

• اسپیرونولاکتون (Spironolactone)‎

روش های مربوط به مراقبت فردی درجهت از بین بردن موهای زائد بدن عبارتند از:

• استفاده از موچین. این روش به منظور کندن تعداد کمی موی زائد مناسب است ولی در کندن موهای یک قسمت بزرگ کاربردی نیست. در عین حال با کمی درد نیز همراه است و اثر آن همیشگی نیست. این روش معمولترین متدی است که زنان برای از بین بردن موهای صورت از آن استفاده می کنند.

• تراشیدن. یک روش سریع و ارزان است ولی نیاز به تکرار در فاصله های زمانی منظم دارد چراکه تنها مو را از سطح پوست قطع می کند.

• استفاده از موم. در این روش موم گرم را بر سطحی از پوست دارای موهای زائد می مالند و زمانیکه موم به خوبی چسبید آن را در جهت خلاف رویش موها می کشند و موم موها را از ریشه در می آورد. این روش به سرعت موهای زائد را در یک ناحیه بزرگ پوستی بیرون می آورد ولیکن می تواند منجر به سوزش موقتی، تحریک و قرمزی پوست شود. موم داغ نیز منجر به سوختگی پوستی می شود.

• محصولات شیمیایی. محصولاتی که در قالب ژل، لوسیون و کرم موجود می باشند و فرد آنها را بر سطح پوست بکار می برد. این قبیل محصولات از طریق شکستن ساختار پروتئینی ساقه ی مو عمل می کنند. برخی افراد به مواد شیمیایی استفاده شده در این محصولات حساسیت نشان می دهند.

• بیلیچ یا سفیدکردن. برخی از زنان به جای حذف موهای زائد، از روشی استفاده می کنند که بیلیچ کردن نامیده می شود و پیگمان های مو را از بین می برد و درنتیجه مو کمتر قابل رویت می شود. در این روش امکان تحریک پوستی وجود دارد.

به طور کلی هیرسوتیسم قابل پیشگیری نیست؛ ولیکن چنانچه شما مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک هستید، کنترل چاقی و پیشگیری از حساسیت سلولی به انسولین، شرایطی که سلول ها به مقادیر نرمال انسولین پاسخ نمی دهند، منتج به سطوح پایین تر آندروژن و در پی آن هیرسوتیسم خفیف تر می شود.