علائم دمانس عروقی گوناگون بوده و به محلی در مغز که جریان خون آن مختل شده، بستگی دارد. علائم غالباً با سایر انواع دمانس به خصوص بیماری آلزایمر مشابه است.

علائم دمانس عروقی ممکن است زمانی که به طور ناگهانی پس از یک سکته مغزی رخ می دهد، آشکارتر شود. زمانی که تغییر درقدرت تفکر و استدلال به طور واضح با سکته مغزی مرتبط باشد، این وضعیت گاهی اوقات دمانس پس از سکته مغزی نامیده می شود.

علائم دمانس عروقی عبارتند از:
•    گیجی
•    مشکل در توجه و تمرکز
•    کاهش توانایی سازمان دهی افکار و اقدامات
•    کاهش توانایی تجزیه و تحلیل وضعیت و ایجاد ارتباط با دیگران
•    مشکل در تصمیم گیری برای آنچه در آینده باید انجام داد
•    مشکلات حافظه
•    بی قراری و اضطراب
•    راه رفتن لرزان
•    احساس نیاز ناگهانی یا مکرر برای ادرار کردن یا ناتوانی در کنترل ادرار
•    افسردگی
 

دمانس عروقی در اثر شرایطی ایجاد می شود که به عروق خونی مغز آسیب زده و سبب کاهش توانایی آن ها برای تامین تغذیه و اکسیژن مورد نیاز فعالیت های مغز می شود.

شرایطی که ممکن است منجر به بروز دمانس عروقی شوند عبارتند از:
•    سکته مغزی مسدود کننده شریان مغزی. سکته مغزی که سبب مسدود شدن شریان مغزی می شود معمولاً سبب بروز طیفی از علائم می شود که ممکن است شامل دمانس عروقی شود. اما برخی سکته های مغزی سبب بروز علائم قابل توجهی نمی شوند. با سکته مغزی آشکار و غیرآشکار، خطر دمانس عروقی با تعداد سکته هایی که در طول زمان رخ می دهد، افزایش می یابد.

•    عروق خونی مغزی تنگ یا آسیب دیده. شرایطی که سبب تحمیل آسیب های طولانی مدت به عروق خونی مغز می شوند می توانند منجر به بروز دمانس عروقی شوند. این شرایط فشارخون بالا، سخت شدن شریان ها، دیابت، لوپوس، خونریزی مغزی و آرتریت گیجگاهی است.
 

به طور کلی، عوامل خطر برای بروز دمانس عروقی مشابه با عوامل خطر مرتبط با بیماری قلبی و سکته مغزی است. عوامل خطر بروز دمانس عروقی عبارتند از:

•    افزایش سن. خطر ابتلا به دمانس عروقی با افزایش سن بیشتر می شود. این اختلال در سنین کمتر از 65 سال نادر است و خطر آن به طور قابل ملاحظه ای با رسیدن به دهه 80 و 90 زندگی افزایش می یابد.

•    سابقه حمله قلبی، سکته مغزی یا سکته های مغزی کوچک. در صورتی که شما حمله قلبی داشته باشید ممکن است خطر بروز مشکلات مرتبط با رگ های خونی در مغز شما افزایش یابد. آسیب مغزی ناشی از سکته مغزی یا سکته مغزی کوچک (سکته ایسکمیک گذرا) خطر بروز دمانس را افزایش می دهد.

•    آترواسکلروز یا تصلب شرائین. این وضعیت زمانی رخ می دهد که رسوبات کلسترول و سایر مواد (پلاک ها) در شریان ها و رگ های خونی باریک تشکیل می شود. آترواسکلروز می تواند از طریق کاهش جریان خون تغذیه کننده مغز خطر بروز دمانس عروقی را افزایش دهد.

•    کلسترول بالا. افزایش کلسترول بد یا LDL با افزایش خطر ابتلا به دمانس عروقی و احتمالاً با افزایش خطر بیماری آلزایمر مرتبط است.

•    فشارخون بالا. هنگامی که فشارخون بالا باشد استرس زیادی به رگ های خونی در همه جای بدن از جمله مغز وارد می شود. این امر سبب افزایش خطر بروز مشکلات عروقی در مغز می شود.

•    دیابت. افزایش میزان قند خون سبب آسیب عروق خونی در سراسر بدن می شود. آسیب رگ های خونی مغز می تواند خطر بروز سکته مغزی و دمانس عروقی را افزایش دهد.

•    استعمال سیگار. سیگار کشیدن به طور مستقیم سبب آسیب رگ های خونی و افزایش خطر بروز آترواسکلروز و سایر بیماری های مرتبط با گردش خون از جمله دمانس عروقی می شود.

•    چاقی. اضافه وزن یک عامل خطر برای بروز بیماری های عروقی محسوب می شود و بنابراین خطر ابتلا به دمانس عروقی را افزایش می دهد.

•    فیبریلاسیون دهلیزی. در این حالت حفره های بالایی قلب به تندی و به طور نامنظم تپیده و هماهنگ با حفره های پایینی قلب نخواهند بود. فیبریلاسیون دهلیزی خطر سکته مغزی را افزایش داده و می تواند سبب کاهش جریان خون به مغز و سایر نقاط بدن شود.
 

اگر شما سکته مغزی داشته اید، احتمالاً اولین گفتگوها درباره علائم و بهبودی شما در بیمارستان انجام می شود. اگر شما متوجه وجود علائم خفیفی شدید می تواند در مورد تغییرات در فرآیندهای فکری خود به پزشک مراجعه کنید. احتمالاً شما ابتدا به پزشک بخش مراقبت های اولیه مراجعه خواهید کرد اما پزشک ممکن است شما را به پزشک متخصص اختلالات مغز و سیستم عصبی (نورولوژیست) ارجاع دهد. از آنجاکه وقت ملاقات با پزشک کوتاه است بهتر است از قبل برای این ملاقات آماده باشید. در اینجا اطلاعاتی وجود دارد که به شما در آماده شدن برای ملاقات پزشک کمک خواهد کرد.

آنچه شما باید انجام دهید
•    از محدودیت های قبل از ملاقات با پزشک مطللع شوید. در زمان ملاقات با پزشک در مورد نیاز به ناشتا بودن برای آزمایش خون و یا هرگونه آمادگی قبل از انجام آزمایشات تشخیصی اطلاع کسب کنید.
•    تمام علائم خود را یادداشت کنید. پزشک از شما درباره جزئیات مواردی که سبب نگرانی شما در مورد حافظه یا عملکرد ذهنی تان شده، سوال خواهد کرد. مشکلات خود در مورد فراموشی، ضعف در قضاوت و یا ... را یادداشت کنید.
•    یکی از اعضای خانواده یا دوستانتان را با خود همراه ببرید. فرد همراه شما می تواند در به یاد آوردن اطلاعات به شما کمک کند.
•    لیستی از سایر بیماری هایی که به آن ها مبتلا هستید تهیه کنید. اگر در حال حاضر به علت ابتلا به دیابت، فشارخون بالا، بیماری قلبی، سکته مغزی در گذشته یا سایر بیماری ها تحت درمان هستید، باید پزشک را مطلع سازید.
•    یک لیست از تمام داروها شامل داروهای بدون نسخه و مکمل هایی که مصرف می کنید تهیه نمایید.

سوالاتی که می توانید از پزشک بپرسید

از آنجاکه زمان ملاقات با پزشک محدود است، تهیه یک لیست از سوالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید به شما در استفاده از زمان کمک می کند. برخی سوالات که می توانید در مورد دمانس عروقی از پزشک بپرسید عبارتند از:

•    فکر می کنید من مشکل حافظه دارم؟
•    آیا علائم من به علت مشکلات گردش خون در مغز ایجاد شده است؟
•    چه آزمایشاتی باید انجام دهم؟
•    آیا من باید به یک متخصص مراجعه کنم؟ آیا بیمه هزینه ها را پوشش خواهد داد؟
•    آیا درمانی برای بیماری من وجود دارد؟
•    آیا برای داروهایی که تجویز کرده اید جایگزینی وجود دارد؟
•    در طولانی مدت برای من چه اتفاقی می افتد؟
•    آیا علائم من بر روی کنترل سایر عوامل سلامتی ام تاثیر می گذارد؟
•    آیا من باید از محدودیت هایی پیروی کنم؟
•    آیا بروشور یا مطلب چاپ شده ای وجود دارد که من بتوانم با خود به منزل ببرم؟ چه وبسایتی را در این زمینه پیشنهاد می کنید.
علاوه بر سوالاتی که از قبل آماده کردید، در پرسیدن سایر سوالات خود از پزشک تردید نداشته باشید.

چه انتظاری از پزشک داشته باشید

سوالاتی که پزشک از شما خواهد پرسید عبارتند از:
•    شما به چه مشکلاتی در زمینه تفکر و مسایل روانی مبتلا هستید؟ چه زمانی متوجه بروز این مشکلات شدید؟
•    آیا این علائم به طور پیوسته در حال بدتر شدن هستند یا گاهی اوقات بهتر و گاهی اوقات بدتر می شوند؟ آیا به طور ناگهانی بدتر می شوند؟
•    آیا نزدیکان شما در مورد قدرت تفکر و استدلال شما ابراز نگرانی کرده اند؟
•    آیا مشکلات شما با شروع هر نوع فعالیت یا سرگرمی طولانی مدت آغاز شده است؟
•    آیا احساس می کنید نسبت به حالت معمول غمیگن تر یا مضطرب تر هستید؟
•    آیا در واکنش های شما نسبت به مردم یا حوادث تغییراتی رخ داده است؟
•    آیا میزان انرژی شما تغییر کرده است؟
•    آیا شما در حال حاضر برای کنترل فشارخون بالا، کلسترول بالا، دیابت، بیماری قلبی یا سکته مغزی تحت درمان هستید؟ آیا در گذشته برای هیچ کدام از این بیماری ها تحت درمان بوده اید؟
•     چه داروهایی استفاده می کنید؟
•    آیا شما مکمل استفاده می کنید؟
•    آیا شما الکل مصرف می کنید؟ چقدر؟
•    آیا شما سیگار می کشید؟
•    آیا شما لرزش یا مشکل در راه رفتن دارید؟
•    آیا شما در به خاطر سپردن قرار ملاقات های پزشکی خود یا زمان مصرف داروها مشکل دارید؟
•    آیا اخیراً از نظر شنوایی و بینایی بررسی شده اید؟
•    آیا شخص دیگری از خانواده شما با افزایش سن مشکلاتی از نظر قدرت تفکر یا به خاطر سپردن مسائل داشته است؟ آیا برای آن شخص تشخیص آلزایمر یا دمانس داده شده است؟
 

روش های تشخیصی:

پزشکان تقریباً همیشه می توانند تعیین کنند که آیا شما به دمانس مبتلا هستید یا خیر اما هیچ آزمایش خاصی که ابتلای شما به دمانس عروقی را تائید کند، وجود ندارد. پزشک با توجه به اطلاعاتی که شما می دهید، سابقه پزشکی سکته مغزی یا اختلالات قلبی و عروق خونی و نتایج حاصل از آزمایشات در مورد اینکه دمانس عروقی علت احتمالی بروز علائم شما است، قضاوت می کند.

تست های آزمایشگاهی

اگر در پرونده پزشکی شما اطلاعاتی در مورد شاخص های کلیدی درباره سلامت قلب و عروق خونی شما وجود نداشته باشد، پزشک آزمایشات و بررسی های زیر را توصیه می کند:
•    فشارخون
•    کلسترول
•    قند خون

همچنین پزشک ممکن است آزمایشاتی را به منظور رد سایر عوامل از دست دادن حافظه و گیجی توصیه کند که عبارتند از:
•    اختلالات تیروئید
•    کمبود ویتامین ها

معاینه عصبی

احتمالاً پزشک وضعیت سلامت عصبی شما را از طریق روش های زیر بررسی می کند:
•    رفلکس ها
•    تون و قدرت عضلانی و مقایسه قدرت یک طرف بدن با طرف دیگر بدن
•    توانایی بلند شدن از صندلی و راه رفتن در سراسر اتاق
•    حس لامسه و بینایی
•    هماهنگی
•    تعادل

تصویربرداری از مغز

تصویربرداری از مغز می تواند اختلالات قابل مشاهده ناشی از سکته مغزی، بیماری های عروق خونی، تومورها یا تروما (ضربه) را که ممکن است سبب بروز تغییراتی در قدرت تفکر و استدلال گردد را نشان دهد. بررسی تصویر مغز می تواند به تشخیص علل بروز علائم شما و رد سایر علل کمک کند.

روش های تصویربرداری از مغز که ممکن است پزشک برای تشخیص دمانس عروقی توصیه نماید عبارتند از:
•    سی تی اسکن (CT). برای انجام سی تی اسکن شما بر روی یک تخت باریک دراز می کشید. اشعه X از زوایای مختلف از سراسر بدن شما گذشته و از طریق یک کامپیوتر تصاویر دقیقی از مغز شما ایجاد می شود. از روش بدون درد بوده و در حدود 20 دقیقه طول می کشد.

سی تی اسکن اطلاعاتی در مورد ساختار مغز فراهم کرده و شواهدی مبنی بر وجود سکته مغزی، سکته های مغزی کوچک (حملات ایسکمیک گذرا)، تغییرات عروقی خونی یا تروما را نشان می دهد. برخی اوقات شما ماده حاجب از طریق تزریق داخل وریدی دریافت می کنید که به مشخص شدن بافت های مغزی خاص کمک می کند.

•    ام آر آی (MRI). در این روش امواج رادیویی و یک میدان مغناطیسی قوی برای تولید تصاویر دقیقی از مغز مورد استفاده قرار می گیرند. در این روش شما بر روی یک تخت باریک دراز می کشید که وارد یک دستگاه لوله مانند می شود. در حین تولید تصاویر سر و صداهایی را شما در داخل دستگاه می شنوید.

این روش حدود یک ساعت یا بیشتر طول می کشد. MRI یک روش بدون درد است اما برخی افراد در داخل دستگاه به علت تنگ بودن داخل آن احساس ترس کرده و در اثر سر و صدا مضطرب می شوند. این روش در مقایسه با سی تی اسکن در مورد سکته مغزی، سکته مغزی کوچک و اختلالات عروق خونی تصاویر دقیق تری ایجاد می کند.

سونوگرافی کاروتید

در این روش امواج صوتی با فرکانس بالا جهت تعیین وجود تنگی در نتیجه رسوب پلاک یا مشکلات ساختمانی استفاده می شود.

آزمون عصب روان شناختی

این آزمون توانایی شما را از نظر موارد زیر بررسی می کند:
•    صحبت کردن، نوشتن و درک زبان
•    کار با اعداد
•    یادگیری و به خاطر آوردن اطلاعات
•    توانایی حل مشکل
•    پاسخگویی موثر به شرایط فرضی

افراد مبتلا به دمانس عروقی نسبت به افراد مبتلا به آلزایمر کمتر در یادگیری به خاطر آوردن اطلاعات جدید مشکل دارند مگر اینکه مشکلات مرتبط با عروق خونی نقاط مهم برای حافظه را در مغز تحت تاثیر قرار داده باشد. با این حال، در نتایج آزمایشات بیماران مبتلا به دمانس عروقی و بیماران مبتلا به آلزایمر شباهت هایی وجود دارد.

• ام آر آی (MRI)‎
• سی تی اسکن (CT scan)‎

کنترل بیماری های زمینه ای و عوامل خطر

گاهی اوقات کنترل عواملی که می تواند سلامت قلب و عروق خونی را تحت تاثیر قرار دهد می تواند سرعت پیشرفت دمانس عروقی را کاهش دهد. با توجه به وضعیت فردی پزشک ممکن است داروهایی را به منظور زیر تجویز نماید:

•    کاهش فشارخون
•    کاهش میزان کلسترول
•    جلوگیری از لخته شدن خون
•    کنترل قند خون در صورت ابتلا به دیابت

داروهای آلزایمر

سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA) هیچ دارویی را برای درمان تغییر در قضاوت، برنامه ریزی، حافظه و سایر فرآیندهای فکری که به واسطه دمانس عروقی ایجاد شده، تائید نمی کند. با این حال، داروهای خاصی توسط FDA برای درمان این علائم در بیماری آلزایمر تائید شده و ممکن است برای افراد مبتلا به دمانس عروقی نیز مفید باشد.

پزشک ممکن است یک یا دو نوع از داروهای آلزایمر زیر را تجویز نماید:
•    مهارکننده های کولین استراز از جمله دونپزیل، گالانتامین و ریواستیگمین که سبب افزایش میزان پیام رسان های شیمیایی سلول مغزی درگیر در حافظه و قضاوت می شود. عوارض جانبی شامل تهوع، استفراغ، گرفتگی عضلات و اسهال است.

•    ممانتین. ممانتین پیام رسان شیمیایی مهم برای پردازش، ذخیره سازی و بازیابی اطلاعات را تنظیم می کند. عوارض جانبی شامل سردرد، یبوست، گیجی و سرگیجه است.

• گالانتامین (Galantamine)‎

حمایت و پشتیبانی:

افراد مبتلا به هر نوع دمانس (دمانس عروقی یا آلزایمر) و مراقبین این افراد احساسات زیادی از جمله سردرگمی، خشم، ترس، عدم اطمینان، غم، اندوه و افسردگی را تجربه می کنند. مواردی که باید افراد مبتلا به دمانس رعایت کنند عبارتند از:

•   بسیاری از افراد مبتلا به دمانس و خانواده های آن ها از مشاوره یا خدمات پشتیبانی محلی سود می برند. سعی کنید از گروه های حمایتی و سمینارهای آموزشی استفاده کنید.

•   مراقبین باید به افراد مبتلا به دمانس عروقی این اطمینان را بدهند که هنوز زندگی می تواند لذت بخش باشد. دلگرمی دادن به این افراد می تواند به حفظ کرامت و عزت نفس بیماران کمک کند.

•   یک محیط آرام فراهم کنید. وجود یک محیط آرام می تواند به کاهش نگرانی و اضطراب کمک کند. یک زندگی روزمره با فعالیت های لذت بخش در یک منطقه راحت برای افراد مبتلا به دمانس عروقی فراهم کنید. موقعیت های جدید، سر و صدای بیش ا ز حد، وجود گروه زیادی از مردم و لزوم انجام کارهای پیچیده می تواند سبب بروز اضطراب شود. با ایجاد غم و اندوه در فرد مبتلا به دمانس عروقی، توانایی فکر کردن به وضوح کاهش می یابد.

مراقبت از افراد مبتلا به دمانس عروقی

مراقبت از افراد مبتلا به دمانس از نظر جسمی و روحی طاقت فرسا است. احساس خشم و گناه، سرخوردگی و ناامیدی، نگرانی و غم و اندوه و انزوای اجتماعی رایج است. اگر شما از فرد مبتلا به دمانس مراقبت می کنید به موارد زیر توجه نمایید:

•   تا جایی که می توانید در مورد این بیماری اطلاعات کسب کنید. از پزشک یا متخصص مغز و اعصاب در مورد منابع اطلاعاتی مناسب سوال کنید.

•   سوالات خود را از پزشک و مددکار اجتماعی بپرسید.

•   در هنگام نیاز با دوستان و اعضای خانواده تماس بگیرید.

•   هر روز استراحت داشته باشید.

سلامت عروق خونی مغز به طور کلی با سلامت قلب مرتبط است. رعایت نکات زیر با حفظ سلامت قلب ممکن است به کاهش خطر بروز دمانس عروقی کمک کند:

•   فشارخون خود را در محدوده سالم حفظ کنید. حفظ فشارخون در محدوده طبیعی می تواند به پیشگیری از دمانس عروقی و بیماری آلزایمر کمک کند.

•   کلسترول خود را به طور مرتب چک کنید. در صورت لزوم با یک رژیم غذایی سالم و کم چرب و استفاده از داروهای کاهنده کلسترول خون، مقدار رسوب پلاک در داخل شریان های مغز و درنتیجه خطر بروز دمانس عروقی کاهش می یابد.

•   پیشگیری یا کنترل دیابت. پیشگیری از بروز دیابت با استفاده از رژیم غذایی و ورزش یکی از روش های کاهش خطر دمانس است. اگر به دیابت مبتلا هستید کنترل قند خون می تواند به حفظ عروق خونی مغز در برابر آسیب کمک کند.

•   ترک سیگار. مصرف دخانیات سبب آسیب عروق خونی در همه جای بدن می شود.

•   فعالیت بدنی داشته باشید. فعالیت بدنی منظم باید بخشی از برنامه سلامتی هر کسی باشد. علاوه بر تمام مزایایی که ورزش دارد، ورزش می تواند از بروز دمانس عروقی جلوگیری نماید.