سنگ های صفراوی ممکن است هیچ علامت و نشانه ای نداشته باشند. اگر سنگ در مجرا ایجاد انسداد کند ، ممکن است علائم و نشانه هایی به شرح زیر بوجود آیند:
•    درد ناگهانی و شدید در سمت راست بالایی شکم
•    درد ناگهانی و شدید در مرکز شکم درست زیر جناغ سینه
•    درد در پشت و بین استخوان های کتف
•    درد در شانه راست

درد های ناشی از سنگ های صفراوی ممکن است برای چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد.
 

هنوز کاملاً مشخص نشده که چه عللی باعث شکل گیری سنگ های صفراوی میشوند. پزشکان حدس میزنند که سنگ های صفراوی نتیجه شرایطی به شرح زیر می باشند:

•     اگر صفرای شما حاوی مقدار زیادی کلسترول باشد. صفرا به طور طبیعی حاوی ترکیبات شیمیایی برای تجزیه کلسترول دفع شده بوسیله کبد میباشد ولی اگر میزان کلسترول صفرا به قدری بالا باشد که تجزیه آن امکان پذیر نشود، این کلسترول ممکن است، به شکل کریستال و درنهایت سنگ درآید. کلسترول صفرا به میزان کلسترول خون ارتباطی ندارد.

•    اگر صفرای شما حاوی مقدار زیادی بیلی روبین باشد. بیلی روبین ترکیبی است که در اثر تجزیه گلبول های قرمز در بدن بوجود می آید. برخی شرایط باعث میشوند که کبد مقدار زیادی بیلی روبین تولید کند، مثل سیروز کبدی، عفونت های مجرای صفراوی و برخی بیماریهای خونی خاص.

•    اگر کیسه صفرا به طور کامل تخلیه نشود.اگر کیسه صفرا به طور کامل یا کافی تخلیه نشود، ممکن است صفرا غلیظ شده و در تشکیل سنگ های صفراوی شرکت کند.

انواع سنگ های صفراوی

انواع سنگ های صفراوی که می تواند در کیسه صفرا شکل بگیرد شامل:
•    سنگ های صفراوی کلسترولی. متداول ترین نوع سنگ ها، که سنگ کلسترول نام دارند، اغلب به رنگ زرد هستند. این سنگ ها به طور اصلی از کلسترول حل نشده درست شده اند، اگرچه می توانند شامل اجزاء دیگری هم باشند.

•    سنگ های صفراوی پیگمانته. این سنگ های سیاه یا قهوه ای تیره زمانی که صفرا حاوی مقدار زیادی بیلی روبین باشد، شکل می گیرند.

عواملی که ممکن است خطر سنگ های صفراوی را در شما افزایش دهند شامل:
•    جنسیت مونث
•    سن بالای 60 سال
•    نژاد هندی آمریکایی
•    نژاد مکزیکی آمریکایی
•    چاقی یا اضافه وزن
•    بارداری
•    رژیم پرچرب
•    رژیم پر کلسترول
•    رژیم کم فیبر
•    داشتن سابقه خانوادگی سنگ کیسه صفرا
•    ابتلاء به دیابت
•    کاهش وزن خیلی سریع
•    مصرف داروهای کاهنده کلسترول
•    مصرف داروهای حاوی استروژن مثل داروهای درمانی هورمونی
 

عوارض سنگ کیسه صفرا ممکن است شامل موارد زیر باشد:
•    التهاب کیسه صفرا. وقتی سنگ در قسمت گردنه کیسه صفرا قرار گیرد، میتواند باعث التهاب کیسه صفرا گردد (کوله سیستیت). کله سیستیت میتواند باعث درد شدید و تب گردد.

•    انسداد مجرای صفراوی. سنگ های صفراوی می توانند باعث انسداد مجراهای صفرا که صفرا از طریق آنها از کیسه صفرا یا کبد به روده کوچک جریان میابد، شوند. پی آمد آن می تواند زردی و عفونت مجرای صفرا (کلانژیت) باشد.

•    انسداد مجرای پانکراس. مجرای پانکراس لوله ای است که از پانکراس به مجرای اصلی صفرا متصل میشود. شیره پانکراس، که در هضم غذا استفاده میشود، در مجرای پانکراس جریان میابد. یک سنگ صفراوی میتواند این مجرا را ببندد، و منجر به التهاب پانکراس (پانکراتیت) گردد. پانکراتیت باعث درد شدید و دائم شکمی شده و معمولا منجر به بستری شدن در بیمارستان می گردد.

•    سرطان کیسه صفرا. افرادی که سابقه سنگ های صفراوی دارند در معرض خطر بالای ابتلاء به سرطان کیسه صفرا می باشند. اما سرطان کیسه صفرا بسیارنادر است. بنابراین با وجود اینکه خطر آن افزایش می یابد  هم چنان احتمال آن بسیار کم است.
 

احتمالاً شما ابتدا به پزشک خانوادگی تان و یا یک پزشک عمومی  مراجعه خواهید نمود. اگر پزشک معالج به سنگ های صفراوی مشکوک شود، شما را به یک متخصص سیستم گوارشی (گاستروانترولوژیست) یا جراح ارجاع میدهد.

از آنجاییکه زمان ملاقات ممکن است کوتاه باشد، و زمینه های زیادی برای صحبت وجود دارد، بهتر است کاملاً برای ملاقاتتان از قبل آماده شوید. در اینجا اطلاعاتی آورده شده که به شما کمک می کند برای ملاقاتتان آماده باشید و بدانید چه انتظاراتی را باید از پزشک داشته باشید.

اقداماتی که شما می توانید انجام دهید
•    از محدودیت هایی که از قبل از ملاقات می بایست آنها را رعایت کنید آگاه باشید. حتماً در مورد کارهایی که باید قبل از مراجعه به پزشک انجام دهید (مثل محدودیت در رژیم غذایی) سئوال کنید.
•    هر نشانه ای که در خود دیده اید را یادداشت کنید، حتی آنهایی که به نظر با این ملاقات نامربوط هستند.
•    اطلاعات کلیدی شخصی را یادداشت کنید، شامل هر استرس یا تغییرات اخیر در زندگی شما.
•    لیستی از تمام داروهای مصرفی تان تهیه کنید، هم چنین هر ویتامین یا مکملی که دریافت می کنید.
•    در صورت امکان یکی از اعضاء خانواده یا دوستان را با خود همراه کنید، برخی مواقع در نظر داشتن همه اطلاعات در طول زمان ملاقات کار سختی می باشد. اگر کسی شما را همراهی کند ممکن است در صورت فراموشی یک مطلب آنرا به شما یادآوری نماید.
•    سئوالات خود را برای پرسیدن از پزشک یادداشت کنید.

سوالاتی که می توانید از پزشک بپرسید

زمان ملاقات کوتاه است، بنابراین تهیه لیستی از سئوالات قبل از ملاقات کمک می کند که بیشترین بهره را از زمان ملاقات ببرید. لیست را به ترتیب اهمیت سئوالات تهیه کنید. درمورد سنگ های صفراوی، برخی سوالات اساسی که می توان از پزشک پرسید به شرح زیر می باشد:

•    آیا احتمالاً دلیل درد شکمی من ابتلاء به سنگ های صفراوی است؟
•    این علائم بیماری که در من ظهور کرده اند  چه علل دیگری می توانند داشته باشند؟
•    به انجام چه نوع آزمایشاتی نیاز دارم؟
•    آیا این احتمال وجود دارد که این سنگ ها بدون درمان و خود به خود از بین بروند؟
•    آیا به جراحی برداشت کیسه صفرا نیاز دارم؟
•    خطرات این جراحی (جراحی برداشت کیسه صفرا) چیست؟
•    چه زمانی طول میکشد تا پس از جراحی کیسه صفرا بهبودی حاصل شود؟
•    آیا روش های درمانی دیگری هم برای سنگ های صفراوی وجود دارد؟
•    آیا ملاقات با یک متخصص ضروریست؟ هزینه آن چقدر است و آیا بیمه آن را پوشش میدهد؟
•    آیا هیچ بروشور یا مطلبی برای اینکه با خود به خانه ببرم وجود دارد؟ چه وب سایت هایی برای بازدید پیشنهاد می کنید؟

علاوه بر این سئوالات که آماده می کنید، در مورد پرسیدن هر مطلبی که در طول زمان ملاقات متوجه نشدید تردید نکنید.

از پزشک چه انتظاری می رود

ممکن است پزشک از شما سئوالاتی بپرسد. آمادگی برای پاسخ دادن به این سئوال ها کمک میکند تا زمان بیشتری را برای  صحبت در مورد موضوعاتی که مد نظرتان است داشته باشید. پزشک احتمالاً سئوالاتی به شرح زیر خواهد پرسید:

•    چه زمانی اولین بار علائم بیماری را مشاهده کردید؟
•    این علائم پیوسته و همیشگی اند یا گاه و بی گاه؟
•    علائم تا چه اندازه شدید هستند؟
•    به نظر میرسد چه چیزهایی این علائم را در شما بهبود میدهند؟
•    به نظرتان چه چیزهایی این علائم را تشدید می کنند؟
 

اگر هر علامت یا نشانه نگران کننده ای داشتید به پزشک مراجعه کنید. اگر هریک از نشانه های عارضه جدی سنگ کیسه صفرا شامل موارد زیر در شما ظهور کرد، فوراً از خدمات پزشکی استفاده نمایید:
•    درد شکمی به شدتی که نتوانید آرام بنشینید
•     زرد شدن پوست و سفیدی چشم ها
•    تب بالا با سرما (تب و لرز)
 

روش های تشخیصی:

آزمایشات و مراحلی که برای تشخیص سنگ های صفراوی به کار میروند عبارتند از:

•    تصویربرداری از کیسه صفرا. ممکن است دکتر آزمایش اولتراسوند (سونوگرافی) شکمی یا CT اسکن را برای تصویربرداری از کیسه صفرا پیشنهاد کند. این تصاویر برای پیدا کردن نشانه های سنگ های صفراوی آنالیز می شوند.

•    کنترل مجرای صفرا برای سنگ های صفراوی. در این آزمایش از رنگ های خاص برای نمایش مجراهای صفرا در تصویر استفاده میشود تا در صورت انسداد مجرا بوسیله سنگ، پزشک آن را تشخیص دهد. این آزمایش ها می تواند شامل اسکن HIDA (hepatobiliaryiminodiacetic acid) ،MRI (magnetic resonance imaging) و ERCP (endoscopic retrograde cholangiopancreatography) باشد. اگر سنگ های صفراوی با تست ERCP مشاهده شوند این امکان وجود دارد که حین انجام آزمایش برداشته شوند.

•    آزمایش خون برای تشخیص عوارض. آزمایش خون میتواند عفونت، زردی، پانکراتیت یا دیگر عوارض بوجود آمده بوسیله سنگ های صفراوی را مشخص کند.

روش های درمانی:

سنگ های صفراوی که هیچ نشانه و علائمی نداشته اند (مثل مواردی که بطور اتفاقی طی یک سی تی اسکن یا اولتراسوند برای بررسی مشکلاتی دیگر شناخته می شوند)  معمولاً به درمان نیازی ندارند.

ممکن است پزشکتان به شما توصیه کند که در مورد علائم سنگ های صفراوی مثل درد شدید در ناحیه بالای راست شکم هوشیار باشید. اگر علائم و نشانه های سنگ های صفراوی ظهور نماید آنگاه  میتوانید درمان را شروع کنید. اما سنگهای صفراوی که علائمی ندارند اغلب به درمان نیاز پیدا نمی کنند.

هنگامیکه سنگ های صفراوی مکرراً بوجود آیند ممکن است پزشکتان جراحی برداشت کیسه صفرا (کوله سیستکتومی) را توصیه کند. هنگامیکه کیسه صفرا برداشته شود، صفرا بجای ذخیره شدن در کیسه صفرا، مستقیماً از کبد به روده کوچک جریان می یابد. شما برای زندگی به کیسه صفرا نیاز ندارید، و برداشت آن در توانایی گوارش غذا تاثیری نخواهد داشت، اما می تواند باعث اسهال شود.

• ام آر آی (MRI)‎
• برداشتن کیسه صفرا (کوله سیستکتومی) (Cholecystectomy)‎
• سونوگرافی (Ultrasound)‎
• سی تی اسکن (CT scan)‎

داروهای خوراکی ممکن است در منحل کردن سنگ های صفراوی کمک کننده باشد. اما از بین بردن سنگ های صفراوی با این روش ممکن است ماه ها تا سال ها بطول انجامد. یک درمان تجربی تزریق مستقیم داروهای سنگ های صفراوی به کیسه صفرا است که ممکن است اثر سریع تری در از بین بردن آنها داشته باشد. آزمایشاتی برای مشخص کردن اثربخشی و ایمنی این فرآیند درحال اجرا هستند. داروهای سنگ های صفراوی معمولاً متداول نیستند و بیشتر برای افرادی که نمی توانند تحت عمل جراحی قرار بگیرند استفاده می شوند.

درمان های جایگزین:

راه های پیشگیری از عوارض سنگ های صفراوی: اگر مبتلا به سنگ های صفراوی بدون علائم هستید، ممکن است در مورد بروز درد و دیگر علائم سنگ های صفراوی در آینده نگران گردید. به همین علت برخی از مردم به روشهای طب  جایگزین و تکمیلی در مراقبت سنگ های صفراوی گرایش میابند.

هیچ روش درمانی جایگزینی برای مراقبت یا از بین بردن سنگ های صفراوی اثبات نشده است. اگرچه برخی از درمان های جایگزین ممکن است درکاهش خطر عوارض این سنگ ها کمک کننده باشند.از پزشکتان در مورد اینکه کدام روش برای شما ایمن تر است سئوال کنید. این موارد عبارتند از:

•    پیروی از یک رژیم غذایی پرفیبر حاوی چربی های سالم: یک رژیم غذایی سرشار از میوه وسبزیجات را رعایت فرمایید. غذاهای پرفیبر میتواند در پیشگیری از تشکیل سنگ های دیگر کمک کننده باشند. هم چنین چربی های سالم غیراشباع در رژیم نیز اثرگذارند.غذاهایی که شامل چربی های غیراشباع هستند شامل ماهی و مغزها می باشند.

•    مصرف مکمل ویتامینی: افرادی که مقدار کافی ویتامین C، ویتامین E و کلسیم دریافت نمی کنند در معرض خطر سنگ های صفراوی هستند. شواهد کافی مبنی بر اینکه مکمل حاوی این ویتامین ها میتواند از سنگ های صفراوی پیشگیری کند وجود ندارند. در مورد فواید و خطرات مکمل های ویتامینی از پزشکتان سوال کنید. مطمئن ترین و ایمن ترین روش برای دریافت ویتامین ها، مصرف غذاهای حاوی آن ویتامین ها است.
 

شما می توانید خطر سنگ های صفراوی را کاهش دهید، اگر:
•    زمان صرف وعده های غذایی را از دست ندهید: سعی کنید که همه روزه  زمان همیشگی صرف وعده های غذایی خود را حفظ کنید و نظم غذایی خود را از دست ندهید. از دست دادن نظم وعده های غذایی و گرسنگی می تواند خطرابتلاء به سنگ های صفراوی را افزایش دهد.

•    در اکثر روزهای هفته به ورزش و فعالیت بدنی بپردازید. غیرفعال بودن خطر سنگ های صفراوی را افزایش میدهد، بنابراین فعالیت بدنی منظم را در برنامه روزانه خود بگنجانید. اگر تا به حال فعالیت بدنی نداشته اید، از میزان کم شروع کنید و آن را به میزان 30 دقیقه فعالیت بدنی در روز در بیشتر روزهای هفته برسانید.

•    وزنتان را به آرامی کاهش دهید. اگر به کاهش وزن نیاز دارید، این روند را به آرامی طی کنید. کاهش وزن سریع خطر سنگ های صفراوی را افزایش میدهد. هدفتان را کاهش وزن حدود 0.5تا 1 کیلوگرم (1-2 پوند) در هفته قرار دهید.

•    وزنتان را در محدوده ای سالم و متناسب نگه دارید. اضافه وزن و چاقی خطر سنگ های صفراوی را افزایش میدهد. با کاهش دریافت کالری و افزایش فعالیت بدنی به وزن سالم برسید. هنگامی که به وزن سلامت خود رسیدید با ادامه رژیم غذایی سالم و فعالیت بدنی کافی آن را حفظ کنید.