روش های تشخیصی:
غربالگری برای سرطان پروستات
بررسی مردان سالم فاقد علامت از نظر سرطان پروستات مورد بحث است. مؤسسات پزشکی با موضوع غربالگری موافق نیستند، حتی اگر مثمرثمر باشد. برخی مؤسسات پزشکی توصیه می کنند مردان بالای 50 سال در غربالگری سرطان پروستات شرکت کنند و مردانی که دارای عوامل خطر سرطان پروستات هستند باید زودتر اقدام نمایند. برخی از مؤسسات هم برخلاف این توصیه می کنند. شرایط ویژه خود و همچنین فواید و خطرات غربالگری را با پزشکتان مطرح نمایید. به طور کلی شما باید تصمیم بگیرید که غربالگری سرطان پروستات برای شما مناسب است یا خیر. تست های غربالگری پروستات عبارتند از:
• معاینه دقیق مقعد (DRE: Digital rectal exam). در طی این تست جهت بررسی پروستات، پزشک دستکش پوشیده و انگشت خود را چرب کرده و وارد مقعد می کند چرا که پروستات در مجاورت رکتوم قرار گرفته است. اگر پزشک در بررسی خود متوجه هر گونه ناهنجاری در بافت، شکل و یا اندازه غده شود، لازم است آزمایشات بیشتری صورت بگیرد.
• تست آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA). یک نمونه خون از ورید دست شما گرفته شده و به منظور PSA مورد آنالیز قرار می گیرد، PSA ماده ای است که به طور طبیعی توسط غده پروستات تولید می شود. وجود مقادیر اندکی از PSA در خون طبیعی است. با این حال، اگر مقادیر بالاتری از PSA در خون دیده شود، ممکن است نشانه ای از عفونت، التهاب، بزرگی و یا سرطان پروستات باشد.
تست PSA در ترکیب با DRE به تشخیص سرطان های پروستات در مراحل اولیه کمک میکند اما مطالعات اثر این تست ها را حفظ بقاء فرد تأیید نمی کنند. برای همین، در خصوص تست های غربالگری سرطان هنوز بحث هایی وجود دارد.
تشخیص سرطان پروستات
اگر ناهنجاری در تست PSA یا DRE دیده شود، ممکن است پزشک برای تعیین اینکه آیا سرطان پروستات دارید یا خیر، تست های دیگری را پیشنهاد کند، از جمله:
• سونوگرافی (فراصوت). اگر سایر تست ها لزوم توجهات بیشتری را بطلبد، ممکن است پزشک برای بررسی های بیشتر پروستات، از سونوگرافی ترانس رکتال استفاده نماید. یک پروب کوچک (میله معاینه) با شکل و اندازه سیگار را وارد رکتوم می کند. این پروب از امواج فراصوت برای ایجاد تصویر از غده پروستات استفاده می کند.
• جمع آوری نمونه هایی از بافت پروستات. اگر نتایج آزمایشات اولیه نشان دهنده سرطان پروستات باشد، ممکن است دکتر انجام بیوپسی را جهت جمع آوری نمونه از پروستات توصیه کند. بیوپسی از پروستات معمولاً با استفاده از یک سوزن نازک که برای جمع آوری نمونه وارد پروستات می شود، انجام می گیرد. نمونه بافت در آزمایشگاه برای تعیین وجود سلول سرطانی مورد بررسی قرار می گیرد.
تعیین تهاجمی بودن سرطان پروستات
زمانی که بیوپسی وجود سرطان را تأیید کرد، گام بعدی طبقه بندی نامیده می شود و میزان تهاجمی بودن سرطان را تعیین می کند. نمونه های بافتی مورد مطالعه قرار می گیرند و سلول های سرطانی با سلول های سالم پروستات مقایسه می شوند. هرچه تفاوت سلول های سرطانی از سلول های سالم بیشتر شود، میزان تهاجمی بودن آن افزایش یافته و احتمال گسترش آن در بدن بیشتر می شود. با افزایش میزان تهاجمی بودن سلول ها، درجه یا گرید سرطان هم بالا می رود. رایج ترین معیار مورد استفاده برای ارزشیابی درجه سرطان پروستات معیار گلیسون است. طبقه بندی ترکیبی از دو عدد است و محدوده آن از 2 (سرطان غیرتهاجمی) تا 10 (سرطان بسیار پیشرفته) است.
تعیین میزان گسترش سرطان در بدن
زمانی که سرطان پروستات تشخیص داده می شود، پزشک درجه (میزان گستردگی) سرطان را تعیین می کند. اگر پزشک مشکوک شود که آیا سرطان شما به سایر اندام ها گسترش یافته است یا نه، بررسی های تصویربرداری از جمله این موارد را توصیه می کند:
• اسکن استخوان
• سونوگرافی
• اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT scan)
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
• اسکن تابش پوزیترون (PET)
انجام آزمایشات برای تمام افراد ضروری نیست. تعیین بهترین نوع تست برای هر شخص بر عهده پزشک است. زمانی که انجام آزمایشات کامل می شود، پزشک درجه سرطان را مشخص می کند. این امر به انتخاب راهکار درمانی کمک می کند. درجات سرطان پروستات عبارتند از:
• مرحله 1. این مرحله سرطان های اولیه را دربرمی گیرد که محدود به ناحیه کوچکی از پروستات هستند. زمانی که بافت در زیر میکروسکوپ قرار داده می شود، سلول سرطانی تهاجمی به نظر نمی رسد.
• مرحله 2. سرطان در این مرحله می تواند هنوز کوچک بوده اما زمانی که در زیر میکروسکوپ قرار داده می شود به نظر تهاجمی است؛ و یا غده سرطانی در این مرحله بزرگ است و ممکن است هر دو طرف غده پروستات را درگیر کند.
• مرحله 3. سرطان در این مرحله فراتر از پروستات رفته و به سایر بافت ها از جمله وزیکول های سمینال و یا سایر اندام های مجاور گسترش می یابد.
• مرحله 4. سرطان در این مرحله، اندام های مجاور از جمله مثانه را درگیر می کند و یا به غدد لنفاوی، استخوان ها، ریه و سایر اندام ها گسترش می یابد.
روش های درمانی:
راهکارهای درمانی سرطان پروستات به چندین فاکتور از جمله سرعت رشد سرطان، میزان گسترش سرطان، وضعیت سلامت عمومی بدن و نیز فواید و عوارض جانبی درمان بستگی دارد. این روش ها شامل هورمون درمانی، شیمی درمانی، پرتو درمانی و ... است.
ممکن است درمان فوری لازم نباشد
برای مردانی که در مراحل اولیه سرطان پروستات تشخیص داده می شوند، ممکن است درمان فوری ضروری نباشد. برخی مردان هیچ گاه نیازمند درمان نمی شوند و پزشکان نظارت فعال را توصیه می کنند. در نظارت فعال، پیگیری منظم آزمایشات خون، بررسی های مقعدی و شاید بیوپسی به منظور پایش پیشرفت سرطان انجام می گیرد. اگر آزمایشات نشان دهد که سرطان در حال پیشرفت است ممکن است درمان سرطان پروستات از جمله جراحی و یا پرتودرمانی مناسب باشد.
نظارت فعال ممکن است گزینه ای برای سرطان هایی باشد که علائمی ندارند و به نظر میرسد رشد آهسته ای دارند و محدود به ناحیه ی کوچکی از پروستات هستند. همچنین نظارت فعال می تواند برای مردانی در نظر گرفته شود که بیماری های جدی دیگری هم دارند و یا سن بالایی دارند که درمان سرطان را با مشکل مواجه می کند. نظارت فعال خطراتی هم به دنبال دارد یعنی ممکن است در فواصل چکاپ، سرطان رشد کند و احتمال درمان کاهش یابد.
پرتو درمانی
در پرتو درمانی از پرتوهای پرانرژی برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می شود. پرتو درمانی برای سرطان پروستات از دو مسیر می تواند اجرا گردد:
• پرتو درمانی که از خارج بدن انجام می شود (برون تابی پرتو). در طی درمان با پرتوهای خارجی، شما روی تخت دراز می کشید و یک ماشین به دور شما می چرخد و پرتوهای پرانرژی را به شما می تاباند. شما معمولاً به مدت 5 روز تا یک هفته به مدت چندین هفته تحت درمان با پرتوهای خارجی قرار می گیرید. پرتوتابی خارجی از اشعه ایکس یا پروتون برای تشعشع استفاده می کند.
• منبع اشعه درون بدن شما قرار می گیرد (براکی تراپی). در براکی تراپی چندین دانه رادیواکتیو (به ابعاد یک برنج) درون بافت پروستات قرار داده می شود. دانه های رادیواکتیو پرتوهای با دوزهای پایین تر را به مدت طولانی تر ساطع می کنند. پزشک این دانه ها را با استفاده از یک سوزن نازک هدایت شده با تصویرهای التراسوند درون پروستات قرار می دهد. نهایتاً تابش اشعه توسط دانه های قرار داده شده در پروستات به اتمام میرسد ولی نیازی به برداشته شدن آنها نیست.
عوارض جانبی پرتو درمانی می تواند شامل ادرار دردناک، تکرر ادرار و یا احساس نیاز به دفع فوری ادرار و نیز علائم مقعدی مثل شل شدن مدفوع و یا درد در هنگام خروج مدفوع باشد. اختلال نعوظ نیز ممکن است رخ دهد.
جراحی برای برداشت پروستات
جراحی سرطان پروستات در برگیرنده برداشت غده پروستات (برداشت کامل پروستات)، برخی بافت های اطراف و گره های لنفی مجاور است. راه های انجام این عمل عبارتند از:
• استفاده از روبات برای کمک به جراحی. طی عمل لاپاراسکوپی روباتیک، ابزارها به روبات (وسیله مکانیکی) متصل شده و از طریق ایجاد یک سوراخ کوچک وارد شکم می شود. پزشک جراح بر روی صندلی نشسته و از کنترل های دستی جهت هدایت روبات برای تکان دادن ابزار استفاده می کند. استفاده از روبات برای جراحی لاپاراسکوپی می تواند به جراح این اجازه را بدهد که حرکات دقیق تری را نسبت به جراحی لاپاراسکوپی سنتی اجرا کند.
• ایجاد سوراخ بر روی شکم. طی جراحی رتروپوبیک. غده پروستات از طریق یک سوراخ در پایین شکم برداشته می شود. در مقایسه با سایر انواع جراحی پروستات، جراحی پروستات رتروپوبیک خطرات کمتری از نظر آسیب به اعصاب دارد. این آسیب ها می تواند مشکلاتی را برای کنترل مثانه و نعوظ ایجاد کند.
• ایجاد سوراخ بین مقعد و اسکروتوم. این جراحی شامل ایجاد یک سوراخ بین مقعد و اسکروتوم است که یک دسترسی را برای پروستات ایجاد می کند. چنین رویکردی برای جراحی می تواند زمان ریکاوری را کوتاه تر کند اما این تکنیک امکان برداشت گره های لنفاوی اطراف و عدم آسیب به اعصاب مجاور را مشکل تر می کند.
• پروستاتکتومی لاپاراسکوپی (برداشت پروستات). طی این جراحی پزشک، از طریق سوراخ کوچکی بر روی شکم با کمک یک لوله باریک و بلند دارای دوربین (به نام لاپاروسکوپ) جراحی را انجام می دهد. این نوع از جراحی در آمریکا برای همه افراد مبتلا به سرطان پروستات انجام نمی شود.
با پزشک خود درباره بهترین نوع جراحی برای وضعیت مختص به شما مشورت کنید. پروستاتکتومی کامل (برداشت کامل پروستات) خطر بی اختیاری ادرار و اختلال نعوظ را به دنبال دارد. از پزشک خود بخواهید تا خطرات احتمالی را بر اساس وضعیت شما، نوع روش جراحی که انتخاب نموده اید، سن، وضعیت جسمانی و وضعیت کلی سلامت تان توضیح دهد.
فریز کردن بافت پروستات
جراحی کرایو یا برداشتن کرایو (با استفاده از سرما) شامل فریز کردن بافت ها برای از بین بردن سلول های سرطانی است. طی این جراحی برای سرطان پروستات، سوزن های کوچک از طریق هدایت با تصاویر فراصوت وارد پروستات می شوند. یک گاز بسیار سرد در سوزن قرار داده شده که سبب فریز شدن بافت های مجاور می گردد. سپس گاز دوم وارد سوزن شده تا بافت را دوباره گرم کند. این چرخه فریز و یخ گشایی، سلول های سرطانی و بافت های اطراف را از بین می برد.
تلاش های اولیه به منظور استفاده از جراحی کرایو برای سرطان پروستات منجر به میزان بالایی از عوارض جانبی و ناخواسته شد. اما، تکنولوژی های جدیدتر عوارض کمتری دارند و کنترل سرطان را بهبود بخشیده و تحمل روند جراحی را قابل تحمل تر کرده اند. جراحی کرایو می تواند یک گزینه برای مردانی باشد که پرتودرمانی به آنها کمکی نکرده است.
شیمی درمانی
در شیمی درمانی از دارو برای از بین بردن رشد سریع سلول ها از جمله سلول های سرطانی استفاده می شود. شیمی درمانی می تواند از طریق وریدهای دست، در شکل قرص و یا هر دو راه تجویز گردد. شیمی درمانی می تواند یک راه درمانی برای مردان مبتلا به سرطان پروستات باشد که سرطان به سایر بخش های بدن آنها گسترش یافته است. همچنین شیمی درمانی می تواند یک راهکار برای سرطان هایی باشد که به هورمون درمانی پاسخ نداده اند. داروهای شیمی درمانی چندگانه جدید به تازگی برای درمان های پیشرونده و سرطان پروستات متاستاتیک به تأیید رسیده است.
ایمونوتراپی یا ایمنی درمانی
نوعی از ایمنی درمانی (Provenge) برای درمان سرطان های پیشرفته و عود کننده پروستات ایجاد شده است. این درمان بخشی از سلول های ایمنی بدن را بکار گرفته، سلول ها برای مبارزه با سرطان پروستات دستکاری ژنتیکی می شوند و سپس مجدداً از طریق ورید به بدن تزریق می شود. برخی مردان با برخی پیشرفت ها در سرطان، به این نوع درمان پاسخ می دهند اما این درمان بسیار هزینه بر بوده و نیازمند جلسات متعدد برای درمان است.
روش های تشخیصی و درمانی