سرطان کولورکتال زمانی رخ می دهد که سلول های غیرطبیعی در دیواره روده بزرگ (کولون) یا رکتوم (راست روده) رشد کنند. عوامل خطر بروز سرطان کولورکتال عبارتند از سن بالاتر از 50 سال، ابتلا به پولیپ یا بیماری های التهابی روده (IBD)، سابقه خانوادگی سرطان کولورکتال، مصرف مقادیر زیاد گوشت قرمز و گوشت های فرآوری شده، چاقی به ویژه وجود چربی زیاد در ناحیه شکم، عدم فعالیت بدنی کافی، استعمال دخانیات و الکل.
معمولاً سرطان کولورکتال علائم هشدار دهنده اولیه ندارد. با پیشرفت بیماری علائمی مانند وجود خون در مدفوع، درد شکم، یبوست یا اسهال، کاهش وزن ناخواسته و خستگی مشاهده می شود.
سرطان کولورکتال در 5 مرحله پیشرفت می کند:
مرحله 0: سرطان به لایه داخلی روده بزرگ یا رکتوم محدود می شود.
مرحله I: سرطان به لایه عضلانی روده بزرگ یا رکتوم گسترش می یابد.
مرحله II: سرطان به بیرونی ترین لایه روده بزرگ یا رکتوم گسترش می یابد.
مرحله III: سرطان به یک یا چند گره لنفاوی گسترش می یابد.
مرحله IV: سرطان به سایر قسمت های بدن مانند کبد، ریه ها یا استخوان ها گسترش می یابد.
پیش آگهی بیماری به مرحله سرطان وابسته است. به عنوان مثال میزان بقای 5 ساله در بیماران مبتلا به مرحله I معمولاً 87 تا 92 درصد است.
درمان معمولاً شامل جراحی و شیمی درمانی است. در برخی موارد نیز ممکن است از پرتو درمانی استفاده شود.
پیروی از یک رژیم غذایی سالم، فعالیت بدنی کافی و کنترل وزن بدن می تواند در پیشگیری از بروز سرطان کولورکتال سهم مهمی داشته باشد. به طوریکه این عادات می تواند تا 45 درصد از بروز سرطان کولورکتال پیشگیری نمایند.
راهکارهایی جهت پیشگیری از بروز سرطان کولورکتال
• بزرگسالان فعال از نظر جسمی یک سلاح قدرتمند در برابر سرطان کولورکتال دارند. بررسی ها نشان داده احتمال بروز سرطان کولورکتال در افراد فعال نسبت به افراد غیرفعال 24 درصد کمتر است. انجمن سرطان آمریکا فعالیت بدنی به میزان 150 دقیقه در هفته ورزش متوسط مانند پیاده روی سریع یا 75 دقیقه در هفته ورزش شدید مانند دویدن را توصیه می کند که بهتر است این میزان فعالیت بدنی را به جای یک روز طی چند روز در هفته انجام دهید.
• چربی موجود در گوشت قرمز و گوشت های فرآوری شده می تواند در بروز سرطان کولورکتال نقش داشته باشد. مصرف زیاد چربی سبب افزایش ترشح اسیدهای صفراوی به داخل دستگاه گوارش می شود. اسیدهای صفراوی به هضم چربی ها کمک می کنند. با ورود به داخل روده بزرگ اسیدهای صفراوی به اسیدهای صفراوی ثانویه تبدیل می شوند. اسیدهای صفراوی ثانویه می توانند سبب رشد تومور به خصوص در دیواره روده بزرگ شوند.
• آنتی اکسیدان ها بدن را در برابر اثرات مضر رادیکال های آزاد حمایت می کنند. رادیکال های آزاد طی استفاده سلول های بدن از اکسیژن تولید شده و از طریق اکسیداسیون سبب آسیب سلول ها می شوند. اکسیداسیون با بروز بیماری های قلبی، آب مروارید (کاتاراکت)، پیری و عفونت مرتبط است.
سلول های بدن دارای یک استراتژی دفاعی طبیعی در برابر رادیکال های آزاد هستند. آنتی اکسیدان ها مانند سلنیوم و بتا- کاروتن (پیش ساز ویتامین A) ممکن است سبب تقویت این سیستم دفاعی شوند. مطالعات نشان داده اند که بهتر است آنتی اکسیدان ها به جای مکمل از مواد غذایی تامین شوند. میوه ها و سبزیجات منبع غنی آنتی اکسیدان محسوب می شوند.
• نتایج برخی مطالعات نشان دهنده نقش محافظتی اسید فولیک در برابر سرطان بوده اند. درحالیکه برخی دیگر نشان داده اند مکمل اسید فولیک خطر بروز برخی سرطان ها را افزایش می دهد. بنابراین در این زمینه نیاز به انجام تحقیقات بیشتر است. اسید فولیک در تشکیل سلول ها و بافت های جدید و حفظ سلامت گلبول های قرمز خون نقش دارند. اسید فولیک در مرکبات و سبزیجات برگ سبز به ویژه اسفناج یافت می شود.
• کلسیم و ویتامین D نه تنها سبب حفظ سلامت استخوان ها می شوند بلکه می توانند خطر سرطان کولون را کاهش دهند. منابع خوب کلسیم عبارتند از: شیر، ماست، پنیر، ماهی سالمون و ساردین، سبزیجات برگ سبز مانند کلم. منابع خوب ویتامین D عبارتند از: ماهی سالمون و ساردین، شیر غنی شده با ویتامین D، زرده تخم مرغ و نور خورشید. 20 دقیقه مواجهه با نور خورشید قبل از ساعت 10 صبح و بعد از ساعت 3 بعد از ظهر توصیه می شود.
• اگرچه نتایج مطالعات در مورد نقش محافظتی فیبر در برابر سرطان کولورکتال متناقض است اما شواهد نشان می دهد فیبر سلامت عمومی را بهبود می بخشد. فیبر در غلات کامل، حبوبات، میوه، سبزیجات و برنج قهوه ای یافت می شود.
• فیتوکمیکال ها مواد غیرمغذی مانند فلاونوئید، پلی فنول و ترپن هستند که در مواد غذایی گیاهی مانند گوجه فرنگی، مرکبات، توت، فلفل، هویج، کلم و دانه سویا یافت شده و می توانند خطر بروز سرطان را کاهش دهند.
