در طی دهه های اخیر، پزشکان برای پیشگیری و یا درمان گاستریت و زخم ها به ایجاد برخی اصلاحات غذایی توصیه کرده اند. پیشنهادهای درمانی رایج شامل اجتناب از مصرف غذاهای پُرادویه، کافئین، الکل و افزایش مصرف رژیم غذایی حاوی مواد غذایی آب پز و شیر و لبنیات بوده است.
هر چند که این توصیه ها به نظر معقول و منطقی می رسند اما برخی افراد در آزمایش های کنترل شده نتوانسته اند نتایج موفقیت آمیزی را کسب کنند. برای مثال هضم شیر معمولا همراه با افزایش تولید اسید می باشد و همچنین مصرف برخی ادویه های خاص مثل فلفل سیاه، پودر چیلی و فلفل قرمز ممکن است سبب هضم نامناسب غذا شود، ولی هنوز شواهد علمی نشان نداده اند که هر یک از آن ها در بروز گاستریت یا زخم های پپتیک نقش داشته باشند. مطالعات اپیدمیولوژیکی فاکتورهایی به شرح زیر را با کاهش خطر گاستریت و زخم های پپتیک مرتبط دانسته اند:
تغییر و اصلاح الگوی غذایی
مصرف وعده های غذایی کوچک تر و در دفعات بیشتر ممکن است علائم را تخفیف دهند ولی به التیام زخم ها کمک نخواهد کرد.
رژیم پُرفیبر
یک مطالعه ی بزرگ در دانشگاه هاروارد بر روی سلامت جامعه دریافته است که رژیم های غذایی پُرفیبر با کاهش خطر زخم پپتیک همراه بوده اند. پس از یک دوره 6 ساله افرادی که بیشترین دریافت فیبر را داشتند در مقایسه با افرادی که کمترین دریافت فیبر را داشتند، 45 درصد کمتر در معرض خطر ابتلاء بودند. نتایج این مطالعه نشان داد که مصرف منابع غذایی فیبر محلول (جو، حبوبات، میوه ها و سبزی های خام) به طور ویژه ای خاصیت محافظت کنندگی داشته و مصرف منابع فیبر محلول به میزان 60 درصد منجر به کاهش خطر ابتلاء گشت.
اما از طرف دیگر مطالعات نشان داده اند که استفاده از مکمل های غذایی حاوی فیبر به صورت سبوس گندم هیچ تاثیری را در روند عود زخم نداشت. همچنین به طور مشابهی به نظر می رسد که رژیم های پُرفیبر همچنین هیچ مزایایی را در بهبود سرعت التیام زخم ها در مقایسه با رژیم های کم فیبر نداشتند.
در کل باید اذعان نمود که بر خلاف تصورات قبلی استفاده از مواد حاوی فیبر و سبزیجات به ویژه اگر به طور کامل جویده شوند همراه با تشدید زخم های پپتیک نخواهد بود.
لازم به ذکر است که تجربیات شخصی افراد مبتلا نیز در نوع مواد غذایی مورد استفاده برای کنترل زخم های پپتیک دارای اهمیت ویژه می باشد.
رژیم غذایی غنی از ویتامین A
در برخی مطالعات، افزایش دریافت کلی ویتامین A (از غذا و مکمل ها) با کاهش خطر ابتلاء به زخم های پپتیک همراه بود و در افرادی که بیشترین دریافت ویتامین A را داشتند در مقایسه با افرادی که کمترین دریافت را داشتند، خطر ابتلاء به میزان 54 درصد کمتر بود.
چای سبز
مطالعات نشان داده اند که مصرف منظم چای سبز با 40 تا 50 درصد کاهش خطر گاستریت همراه است. آزمایش های سلولی پیشنهاد می کنند که کاتچین موجود در چای سبز ممکن است به عنوان یک آنتی اکسیدان و آنتی باکتریال برای سرکوب باکتری هلیکوباکترپیلوری عمل نماید.
اجتناب از مصرف الکل
مطالعات بالینی حاکی از آن است که سوء استفاده و مصرف الکل می تواند موجب تقویت عفونت هلیکوباکترپیلوری گردد و همچنین میزان بهبود زخم های موجود را آهسته نماید. نکته ی مهم آن است که مصرف الکل به همراه مصرف سیگار خطر زخم ها را افزایش می دهد.
اجتناب از مصرف کافئین ها
قهوه در هر دو صورت کافئینه و غیرکافئینه تولید اسید را تحریک می نماید. برخی مطالعات یک همراهی نزدیک بین مصرف قهوه و علائم بیماری را اظهار می نمایند. در هر حال به طور کلی هنوز مشخص نیست که آیا مصرف قهوه خطر عفونت باکتری هلیکوباکترپیلوری را افزایش و یا کاهش می دهد.
پروبیوتیک ها
پروبیوتیک ها برای مثال لاکتوباسیلوس کازئی، ممکن است با رشد باکتری هلیکوباکترپیلوری مداخله نمایند. به علاوه برخی مطالعات نشان داده اند که پروبیوتیک ها همچنین می توانند اثربخشی درمان آنتی بیوتیکی را برای هلیکوباکترپیلوری افزایش دهند و عوارض جانبی درمان را کاهش دهد. قبل از این که بتوان پروبیوتیک ها را برای پیشگیری یا درمان گاستریت ها و یا زخم ها پیشنهاد کرد، انجام مطالعه های بیشتری مورد نیاز می باشند.
بسیاری از افرادی که نشانه های ملایمی از زخم پپتیک را دارا می باشند، برای اولین اقدام، درمان خانگی بدون مراجعه به پزشک را برای یک دوره ی زمانی کوتاه امتحان می کنند، ولی اگر نشانه های زخم پس از گذشت 10 تا 14 روز از شروع درمان خانگی بهبود نیافت و یا علائم دیگری مثل کاهش وزن، حالت تهوع پس از خوردن غذا و یا درد مداوم مشاهده شد، بسیار مهم است که به پزشک مراجعه نمایید تا اطمینان حاصل کنید که به یک زخم مبتلا هستید و به دیگر عارضه های جدی مبتلاء نمی باشید.
اگر در سنین میانسالی و پیری هستید موضوع اهمیت بیشتری می یابد چرا که با افزایش سن خطر پیشرفت سرطان و یا دیگر بیماری هایی که بتوانند سبب ظهور علائمی مشابه زخم پپتیک گردد، افزایش می یابد.
تغییر شیوه زندگی:
برخی از توصیه های مفید پزشکان به شرح ذیل می باشد:
* سیگار نکشید: کشیدن سیگار بر لایه ی محافظت کننده ی معده اثر می گذارد و معده را برای گسترش زخم مستعد می سازد. همچنین سبب افزایش اسید معده می گردد.
* اجتناب از مصرف الکل: مصرف الکل سبب فرسایش لایه ی موکوسی معده و روده ی باریک می گردد که منجر به التهاب و خونریزی می شود.
* اجتناب از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی: چنان چه شما مرتبا مُسکن مصرف می کنید، از استامینوفن استفاده نمایید.
* ریفلاکس اسیدی را کنترل کنید: چنان چه زخم مری دارید، معمولا با ریفلاکس اسیدی مرتبط است.
برای کنترل ریفلاکس اسیدی اقدامات ذیل را انجام دهید:
اجتناب از غذاهای پُرچرب و پُرادویه،
اجتناب از دراز کشیدن بلافاصله بعد از صرف غذا،
بالا قرار دادن موقعیت سر در هنگام خوابیدن
و کاهش وزن.
همچنین اجتناب از کشیدن سیگار، مصرف الکل و داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی به کنترل ریفلاکس اسیدی کمک خواهند کرد.
