کافئین پیش از این که دارو باشد یک ماده مغذی است. با وجود این، اغلب به عنوان یک مکمل رژیم غذایی عنوان می شود به دلیل این که در بسیاری از منابع غذایی و نوشیدنی هایی مثل قهوه، چای سیاه و سبز، کولا، شکلات، نوشیدنی ها و ژل های انرژی یافت می شود.
کافئین چگونه عمل می کند؟
کافئین یک محرک است و بر دستگاه عصب مرکزی و محیطی تأثیر دارد. این ماده مغذی باعث افزایش بتا-اندروفین ها ( مواد شبه هورمون) در مغز می شود. این اندورفین ها بر روی خلق و خو تأثیر دارند، درک خستگی و درد را کاهش می دهند و احساس خوبی را ایجاد می کنند. بنابراین، کافئین به افزایش هوشیاری، تمرکز و عملکرد ورزشی و نیز کاهش خستگی کمک می کند. علاوه براینف کافئین می تواند فراخوانی تارهای عضلانی را افزایش دهد، بنابراین موجب افزایش ظرفیت عمکلرد ورزشی بی هوازی می شود.
عقیده بر این است که کافئین از طریق تحریک سوخت چربی و حفط ذخایر گلیکوژن عضلانی موجب افزایش ظرفیت عملکرد ورزش استقامتی می شود. باوجود این، صحت این باور ثابت نشده است و نتایج متناقضی در این زمینه وجود دارد. دربرخی از ورزشکاران نشان داده شده است که کافئین بر حفظ ذخیره سازی گلیکوژن هنگام فعالیت های ورزشی با شدت زیربیشینه می تواند تا حدودی مؤثر باشد ولی در همه ورزشکاران به این شیوه عمل نمی کند. براین اساس افزایش ظرفیت عملکرد ورزشی که در برخی مدارک به آن اشاره شده است، قابل توجیه نمی باشد.
مدارک نشان می دهند که خوردن 2/1 فنجان قهوه تلخ، 3 ساعت پیش از فعالیت هایی مثل دوهای سرعت که کمتر از 4 تا 5 دقیقه به طول می انجامد، می تواند عملکرد ورزشی را افزایش دهد. فواید کافئین در مقادیر متوسط – 1تا 3 میلی گرم به ازای کیلوگرم از وزن بدن- هنگامی که پیش و در طول فعالیت ورزشی خورده می شود، نشان داده شده است.
قرص کافئین بسیار مؤثرتر از قهوه است. نشان داده شده است که دونده ها پس از خوردن قرص کافئین در مقایسه با نویشیدن قهوه ( با مقادیر مشابه کافئین) بیشتر بر روی تردمیل دویدند. علاوه براین، در 40 پژوهش نشان داده شد که عملکرد ورزشی استقامتی پس از خوردن کافئین به میزان 12 درصد افزایش یافت. در همین رابطه، پژوهش هایی که بر روی ورزشکاران سرعتی انجام شد نیز افزایش عملکرد ورزشی را نشان دادند. به علاوه، به نظر می رسد که کافئین در ورزش های تیمی نیز تأثیر مثبت داشته باشد.
آیا مصرف تأثیر جانبی دارد؟
تأثیر کافئین بر بدن بین افراد گوناگون متفاوت است. برخی از افراد افزایش عملکرد ورزشی را تجربه می کنند، در برخی دیگر پاسخی مشاهده نمی شود، در حالی که در برخی از افراد سردرد و افزایش ضربان قلب مشاهده می شود. این عوارض جانبی در مقادیر دریافتی بسیار زیاد یعنی بالای 6 تا 9 میلی گرم به ازای کیلوگرم از وزن بدن مشاهده شده است. سایر عوارض جانبی ناشی از دریافت مقادیر زیاد کافئین عبارتند از تهوع، اسهال، بی خوابی و عصبی شدن. درمجموع، نشان داده شده است که کافئین در بیشتر رشته های ورزشی استقامتی و نیز فعالیت های ورزشی قدرتی و توانی می تواند موجب افزایش عملکرد ورزشی شود. باوجود این کافئین موجب کاهش وزن نمی شود، اما می تواند خستگی را به تأخیر اندازد و موجب افزایش عملکرد مغزی و هوشیاری گردد. این ماده در سال 2004 از لیست موارد دوپینگ خارج شد. باوجود این در مقادیر زیاد آن یعنی بیش از 15 میکروگرم در هر میلی لیتر ادرار که معادل دریافت 500 میلی گرم کافئین پیش از رقابت و مسابقه می باشد، دوپینگ محسوب می گردد.
