آیا شما جزو افراد مبتلا به دیابت نوع 2 هستید و انسولین تزریق می کنید؟ ممکن است برای شما اتفاق افتاده باشد که با وجود تزریق دوز انسولین شبانه، قند صبحگاهی بالایی داشته باشید. این شرایط در بسیاری از افراد مبتلا رخ می دهد. با وجود این راهبردهایی برای غلبه بر این وضعیت و شروع یک روز آرام وجود دارد. قبل از ارایه راه حل ها بهتر است دلایل بروز این افزایش قند خون را مرور کنیم.
پدیده داون (Dawn)
یکی از دلایل اصلی برای افرایش قند خون صبحگاهی که نه تنها در افراد مبتلا به دیابت، بلکه در افراد با قند خون طبیعی نیز رخ می دهد، پدیده طبیعی داون می باشد. اما دلیل این پدیده چیست؟ بدن برای بیدار شدن، خود را با ترشح هورمون های گوناگونی آماده می کند. ابتدا، بین ساعات 4 تا 6:30 صبح، کورتیزول، هورمون رشد، اپی نفرین و نوراپی نفرین ترشح می شود. این پروتئین ها جزء هورمون های استرسی هستند. ممکن است شنیده باشید که آن ها در پاسخ های "جنگ و گریز" بدن درگیر هستند. این پاسخ برای بدن بی خطر و سودمند است و با هدف افزایش انرژی برای تحرک رخ می دهد. کار اصلی این هورمون ها افزایش قند خون است. اگر شما انرژی کافی نداشته باشید، توانایی پاسخ گویی به کارهای پرانرژی را نیز نخواهید داشت. پس از این که هورمون های استرسی ترشح شدند، حدود ساعت 5:30 صبح قندخون شروع به افزایش می کند. با وجود این پاسخ افراد سالم با افراد دیابتی در این شرایط متفاوت است. درافراد سالم همزمان با افزایش قندخون، هورمون انسولین نیز برای کاهش آن و ورود قندخون به سلول ها افزایش می یابد ولی در افراد دیابتی نوع2 که وابسته به انسولین هستند این وضعیت رخ نمی دهد. به همین دلیل، نبود انسولین کافی در این شرایط موجب افرایش قند خون آن ها می شود.
اثر سوموگی (Somogyi)
این اثر که افزایش قند خون واکنشی نیز نامیده می شود، به طور معمول با افت قندخون حدود ساعت 3 شب و به دنبال آن افزایش تدریجی تا صبح همراه می باشد. در واقع این شرایط برای جبران افت قند خون و پیشگیری از بروز وضعیتی خطرناک در بدن رخ می دهد. در این شرایط بدن شروع به ترشح استرس هورمون ها برای افزایش قند خون می کند. پس از وقوع این شرایط بدن تا چندین ساعت با مقاومت به انسولین بیشتری مواجه می شود. بروز این وضعیت به طور معمول بدون نشانه است ولی می تواند با افزایش عرق ریزی شبانه همراه باشد.
تشخیص پدیده داون و اثر سوموگی
برای کنترل این دو شرایط، پزشک از شما می خواهد قند خون خود را در چند شب پیاپی و در ساعات 2 تا 3 نیمه شب اندازه گیری کنید. اگر دلیل افت قندخون اثر سوموگی باشد، مقادیر قند خون در این ساعات پایین یا بسیار پایین است و اگر پدیده داون عامل اصلی باشد، مقادیر قند خون در این ساعات طبیعی یا بالاست.
راهبردهای درمانی
پس از تشخیص علت افزایش قندخون صبحگاهی، پیشنهادات زیر را با نظر پزشک اجرا کنید.
- قند خون خود را قبل از خواب چک کنید.
- اگر دلیل افزایش قند خون صبحگاهی خود اثر سوموگی باشد، باید دوز تزریق انسولین به ویژه NPH عصر را تغییر دهید. برای برخی از افراد، تجویز داروی متفورمین عصر می تواند به کنترل افزایش قند خون ناشتا کمک کند. علاوه براین، برای مدیریت اثر سوموگی، یک میان وعده پروتئینی + کربوهیدراتی به ویژه با پروتئین بیشتر قبل از خواب می تواند مفید باشد.
- در افرادی که بیشتر پدیده داون را تجربه می کنند، توصیه می شود دوز انسولین خود، به ویژه NPH را قبل از خواب تزریق کنند و یا این که نوع انسولین خود را طولانی مدت کنند.
- ورزش کنید. افرادی که به طور منظم ورزش می کنند، قند خون خود را بهتر کنترل می کنند. استفاده از پمپ های انسولینی در این افراد می تواند در مدیریت افزایش قند خون صبحگاهی کمک کند.
