نقش عمده ی کلیه، حفظ تعادل مایعات، الکترولیت ها و مواد آلی است. سنگ های کلیوی، در اثر تجمع املاح و نمکهای معدنی در کلیه ایجاد می شوند. این سنگ ها در ادرار، مثانه و یا مجاری ادراری تشکیل می شوند. این سنگ ها تازمانیکه در کلیه هستند، مشکل ساز نیستند ولی به محض اینکه شروع به حرکت به سمت مثانه می کنند با دردهای شدید همراه خواهند بود. از طرف دیگر این سنگ ها می توانند مسیر تخلیه ی مثانه را مسدود کنند و در نهایت منجر به خونریزی شوند. سنگ های کلیوی بیشتر در سنین 50-30 سالگی دیده می شود و بروز آن در مردان بیشتر از زنان است. فشار خون بالا، نقرس و عفونت مجاری ادراری، احتمال ابتلا به سنگ های کلیوی را افزایش می دهند البته در صورت درمان این مشکلات، خطری وجود نخواهد داشت. به علاوه، سنگ های کلیوی با چاقی، دیابت، سندروم متابولیک و بیماری های قلبی- عروقی در ارتباط هستند.چاقی یکی از عوامل خطر مهم بروز سنگ های کلیه است و مصرف رژیم غذایی بالاتر از 2200 کیلوکالری انرژی در روز خطر تشکیل سنگهای کلیوی را به میزان 42% افزایش می دهد.
رژیم غذایی دریافتی می تواند اسیدیته و یا قلیائیت ادرار را می تواند تحت تأثیر قرار دهد. به طور کلی شیر، میوه ها و سبزیجات به استثنای ذغال اخته و آلوها خاکستر بازی ایجاد می کنند. مواد غذایی غنی از پروتئین (گوشت، ماهی، تخم مرغ و گوشت مرغ، انواع پنیرها، بادام زمینی و کره ی بادام زمینی، آجیل ها، )، غلات، کیک و کلوچه، ماکارونی، برنج، عدس، ذرت و نان ها ادرار را اسیدی می کنند. آب ذغال اخته ادرار را اسیدی می کند و برای عفونت های مجاری ادراری و سنگهای استراویتی مفید است. آب کشمش سیاه بی دانه باعث افزایش دفع ادراری اگزالات از ادرار می شود و در نتیجه در بیماران با سنگ های اگزالات مفید است.
توصیه های غذایی
1- پروتئین: پروتئین دریافتی کنترل شود. میزان مصرف پروتئین حیوانی (تخم مرغ، گوشت قرمز، گوشت مرغ و ماهی) باید با دقت و احتیاط باشد. از افراط در مصرف این گروه بپرهیزید.
2- کلسیم: مقادیر طبیعی و مشابه با افراد سالم توصیه می شود. مصرف 1000 میلی گرم کلسیم در روز برای افراد کمتر از 50 سال و 1200 میلی گرم کلسیم در روز برای افراد بالای 50 سال مبتلا به سنگ کلیه توصیه می شود.
3- اگزالات: مصرف مواد غذایی محتوی اگزالات کاهش یابد. این دسته از مواد غذایی عبارتند از: ریواس، اسفناج، توت فرنگی، شکلات، سبوس گندم، فراورده های غلات کامل، آجیل (بادام زمینی و گردو)، چغندر و چای (سبز و سیاه). علی رغم اگزالات بالای چای، در صورتیکه چای همراه با شیر مصرف گردد تأثیری در بروز سنگ ندارد به این دلیل که اگزالات چای با کلسیم موجود در شیر باند شده و از بدن دفع می گردد. توصیه به افرادی که عادت به مصرف چای دارند این است که مقادیر متوسطی چای (در حدود دو لیوان در روز، به صورت کم رنگ و همراه با شیر مصرف گردد. دم کرده های گیاهی، اگزالات بسیار کمی دارند و می توانند جایگزین خوبی برای چای باشند. از مصرف نوشابه و کولا نیز بپرهیزید زیرا ادرار را اسیدی می کنند و خطر تشکیل سنگ را افزایش می دهند.
4- مایعات: مایعات دریافتی بالا یکی از استراتژی های به کاررفته در تمام انواع سنگ های کلیوی است. مصرف حداقل 5/2 لیتر مایعات در طول روز توصیه می شود. دقت داشته باشید که چای جزء این گروه نمی شود. برای رسیدن به این منظور باید در فواصل بین وعده های غذایی و حتی در طول شب هم آب بنوشید.
5- پورین ها: سعی کنید از مصرف مواد غذایی حاوی پروتئین و پورین بالا بپرهیزید. این دسته از مواد غذایی عبارتند از: مارچوبه، قارچ، شاه ماهی، دانه های خشک شده، نخود فرنگی، عدس، اسفناج، گل کلم، گوشت قرمز، دل، جگر، قلوه، مغز، گوشت گاو، بره و نیز عصاره و آبگوشت.
6- ویتامین C: از مصرف مکمل ویتامین C پرهیز کنید. مقدار توصیه شده ی این ویتامین در این دسته از بیماران، کمتر از 500 میلی گرم در روز است.
7- ویتامین B6: این ویتامین باعث کاهش تشکیل اگزالات در داخل بدن می شود. از این رو مصرف مکمل های آن می تواند خطر تشکیل سنگ های اگزالاتی را کاهش دهد. مصرف 10-2 میلیگرم ویتامین B6 در طول روز می تواند خطر تشکیل سنگ را کاهش دهد.
8- سدیم: مصرف نمک و غذاهای محتوی نمک را محدود کنید. یکی از راهکارها این است که از مصرف غذاهای فرایند شده و کنسروی، غذاهای آماده، شیرینی ها (به دلیل اینکه محتوی سدیم مونوگلوتامات هستند) رستورانی پرهیز کنید. از آوردن نمک بر سرسفره خودداری کنید. مقدار توصیه شده ی نمک در افراد مبتلا به سنگهای کلیوی، حداکثر یک قاشق مرباخوری در طول روز می باشد.
9- پتاسیم: افرادی که کلیه ی سنگ ساز دارند به طور طبیعی پتاسیم دریافتی نسبتا کمتر و سدیم مصرفی بالاتری دارند. دریافت پتاسیم بالا در رژیم غذایی رابطه ی معکوس با خطر تشکیل سنگ دارد. مواد غذایی غنی از پتاسیم عبارتند از: موز، طالبی، خربزه، میوه های خشک، آلو، لوبیاها، سیب زمینی، گوجه فرنگی و رب گوجه فرنگی.
10- منیزیم: مانند کلسیم نقش مهمی در افزایش دفع اگزالات دارد. بنابراین در افراد مبتلا به سنگ های اگزالاتی مفید است.
