تعریف:
بارداری با یک تخم بارور آغاز می شود. به طور معمول، تخم بارور شده، خود را به دیواره رحم می چسباند. اما در بارداری خارج رحمی این تخم بارور در محل دیگری قرار می گیرد. این امر تقریبا همیشه تنها در یکی از لوله هایی که تخم از طریق آنها از تخمدان به رحم حمل می شود اتفاق می افتد (لوله های رحمی). اما به ندرت هم ممکن است در شکم، تخمدان و یا گردنه رحم (سرویکس) رخ دهد.
بارداری خارج رحمی نمی تواند به صورت طبیعی پیش رود. تخم بارور شده زنده باقی نمی ماند و بافت های در حال رشد می توانند به بدن مادر صدمه وارد کنند. اگر درمان سریع شروع نشود، خونریزی می تواند تهدیدی برای زندگی مادر باشد. درمان به موقع شانس باداری سالم در آینده را افزایش خواهد داد.
علائم:
در خیلی از موارد، خانمی که حاملگی خارج رحمی دارد نشانه ای از بارداری متوجه نمی شود. اما اگر علائم و نشانه هایی وجود داشته باشد همانند بارداری معمولی است مثل قطع شدن قاعدگی، حساس شدن سینه ها، حالت تهوع و خستگی. درصورت انجام آزمایش بارداری، نتیجه آن مثبت خواهد بود. اما بارداری خارج رحمی به صورت طبیعی ادامه پیدا نخواهد کرد .
اولین نشانه های آن که می توانند هشداردهنده باشند شامل موارد زیر می باشند:
- خونریزی کم واژینال
- درد زیر شکم
- گرفتگی و کرامپ در یک سمت لگن خاصره
اگر لوله رحمی دچار پارگی شود، علائم زیر نیز رخ خواهند داد:
- درد تیز و تیر کشیدن در ناحیه لگن ، شکم و حتی گردن و شانه
- سرگیجه
- ضعف
چه زمان باید به پزشک مراجعه نمود؟
اگر نشانه های زیر را دارید با پزشک زنان یا ماما تماس بگیرید:
اگر هر یک از علائم بارداری خارج رحمی مثل موارد زیر را دارید با اورژانس تماس بگیرید:
- درد شکمی شدید
- خونریزی شدید واژینال
- درد شانه
- ضعف بیش از حد
دلایل:
بارداری خارج رحمی زمانی اتفاق می افتد که تخم بارور شده درمسیر خود به سوی رحم اغلب به دلیل زخم، آسیب یا بد شکلی لوله های رحمی، باقی می ماند. گاهی اوقات هم دلیل اصلی آن مشخص نمی شود.
عوامل خطر:
به طور تخمینی از هر 1000 بارداری 20 مورد آن به صورت خارج رحمی است. عوامل مختلفی می توانند با ایجاد بارداری خارج رحمی مرتبط باشند از جمله:
- سابقه بارداری خارج رحمی: احتمال بروز دوباره بارداری خارج رحمی در کسانی که یک بار آن را تجربه کرده اند بیشتر است.
- التهاب یا عفونت: اکثر زنان با بارداری خارج رحمی دچار التهاب لوله های رحمی (Salpingitis) بوده اند یا عفونت رحم، لوله های فالوپ یا تخمدان داشته اند. سوزاکیا کلامیدیا می توانند سبب بروز مشکلات در لوله ها و افزایش خطر شوند. همچنین وضعیتی که سبب رشد بافت هایی که به طور طبیعی باید داخل رحم باشند به بیرون رحم (اندرومتریوز) می شود می تواند تا حدی احتمال خطر را افزایش دهد.
- مشکل ناباروری: مصرف دارو برای تحریک تخمک گذاری می تواند موجب ابتلا به این نوع بارداری گردد.
- مشکلات ساختاری: اگر ساختار لوله های فالوپ دچار نقص باشند یا آسیب دیده باشند (معمولا طی جراحی) احتمال بروز بارداری خارج رحمی بیشتر است. حتی جراحی برای اصلاح ساختار لوله ها نیز می تواند خطر ابتلا را افزایش دهد.
- با استفاده مناسب از قرص های جلوگیری از بارداری یا IUD احتمال باردار شدن پایین است. اما اگر بارداری رخ دهد به احتمال زیاد از نوع خارج رحمی خواهد بود. همین طور در مورد بروز بارداری بعد از بستن لوله ها رحمی. البته این امر به ندرت رخ می دهد.
امکان بارداری موفق بعد از یک بارداری خارج رحمی هنوز هم وجود است. حتی اگر یکی از لوله های رحمی صدمه ببیند یا برداشته شود، تخمک می تواند قبل از ورود به رحم بارور شود. اگر هر دو لوله آسیب ببینند یا برداشته شوند ، لقاح داخل لوله آزمایش می تواند انجام گیرد. با کمک این عمل تخم بالغ در محیط آزمایشگاه بارور شده و سپس در داخل رحم قرار داده می شود.
عوارض و مشکلات:
درمان بارداری خارج رحمی می تواند سبب از دست دادن ارگان های باروری و در نهایت ناباروری گردد. اگر این عارضه بدون درمان هم رها شود خطر بالایی دارد و خونریزی شدید ناشی از پارگی لوله های رحمی می تواند زندگی فرد را تهدید کند.
آمادگی برای ملاقات پزشک:
اگر هر یک از علائم زیر را مشاهده کردید با اورژانس تماس بگیرید:
- خونریزی شدید واژینال
- درد شدید شکمی
- ضعف شدید و شوک
اگر علائم شما خفیف تر است با پزشک خود تماس بگیرید. او می تواند توصیه های پزشکی لازم را به شما ارائه دهد. در اینجا اطلاعاتی برای کمک به آمادگی شما جهت ملاقات با پزشک و انتظار شما از او بیان شده است.
شما چه کار می توانید انجام دهید:
- زمان آخرین قاعدگی خود و هر چیزی که در این دوران غیرطبیعی بوده است را به پزشک اطلاع دهید.
- اگر جواب آزمایش بارداریتان مثبت بوده است سریع به پزشک گزارش دهید.
- همه علائم خود و مدت ابتلا به آن را با پزشک در میان بگذارید
- سابقه پزشکی خود را ثبت کنید. مشکلاتی که داشته اید و درمان هایی که انجام داده اید، نام داروهای مصرفی، ویتامین ها و مکمل ها.
- یکی از اعضای خانواده یا دوستانتان را همراه خود ببرید تا اگر نیاز به درمان فوری بود به شما کمک کند.
- سوالات خود را از قبل یادداشت کنید.
سوالات مهمی که می توانید از پزشک بپرسید می تواند شامل موارد زیر باشد:
- دلیل اصلی علائم من چه می تواند باشد؟
- آیا دلایل دیگری هم می تواند وجود داشته باشد؟
- این بارداری خارج رحمی در کدام قسمت رخ داده است؟
- آیا زمان کافی برای اطمینان از بارداری گذشته است؟
- چه آزمایشاتی باید انجام دهم؟
- چه روش درمانی را توصیه می کنید؟
- آیا این درمان می تواند بر باردار شدن دوباره من تاثیر بگذارد؟
- شانس من برای بارداری مجدد در آینده چقدر است؟
- چه مدت بعد می توانم برای بارداری مجدد اقدام کنم؟
- آیا اگر دوباره باردار شوم باید نکات خاصی را رعایت کنم؟
علاوه بر این سوالات، هر سوال دیگری که در زمان ملاقات پزشک برایتان پیش آمد بدون خجالت با او مطرح سازید.
چه انتظاری باید از پزشک خود داشته باشید:
پزشک سوالاتی از شما خواهد پرسید که آمادگی شما از قبل می تواند به تشخیص و شروع سریع درمان کمک کند. تعدادی از این سوالات در زیر لیست شده اند:
- آخرین قاعدگیتان چه زمانی بوده و آیا طبیعی بوده یا خیر؟
- آیا از بارداری خود مطمئن هستید؟
- آیا درد دارید؟
- آیا خونریزی دارید؟
- میزان خونریزی شما چقدر است؟
- آیا دچار سرگیجه و ضعف می شوید؟
- آیا قبلا باردار شده اید؟ نتیجه آن چه بوده است؟
- آیا تحت عمل جراحی مرتبط با باروری قرار گرفته اید خصوصا عملی که مربوط به لوله های رحمی باشد؟
- آیا دچار عفونت های تناسلی شده اید؟
- آیا از روش باروری در آزمایشگاه (IVF)استفاده کرده اید؟
- از چه روش جلوگیری از بارداری استفاده می کنید؟
- آیا قصد دارید تا در آینده باردار شوید؟
آزمایشات و تشخیص:
اگر پزشک به بارداری خارج رحمی در شما شک کند، معاینات لگن را انجام می دهد تا میزان درد، نرمی یا وجود توده در لوله های فالوپ یا تخمدان را بررسی کند. معاینه فیزیکی به تنهایی برای تشخیص کافی نیست و معمولا با آزمایش خون و سونوگرافی می توان مطمئن شد.
با سونوگرافی استاندارد و فرکانس بالا می توان محل دقیق شکمی آن را مشخص کرد. در اوایل بارداری رحم و لوله های فالوپ به واژن نزدیکتر از سطح شکم هستند. بنابراین با کمک وسیله ای باریک از طریق واژن می توان سونوگرافی را انجام داد.
اگر زمان زیادی از لقاح نگذشته باشد گاهی اوقات تشخیص قطعی بارداری با کمک سونوگرافی ممکن نیست. اگر در این مورد شکی وجود داشته باشد، آزمایش خون انجام می گیرد. تا اینکه 4 یا 5 هفته بعد از لقاح بتوان با کمک سونوگرافی وضعیت را بررسی کرد.
در شرایط اورژانسی مثلا خونریزی شدید ممکن است تشخیص و درمان از طریق عمل جراحی انجام گیرد.
روش های درمانی و داروها:
تخم بارور نمی تواند در محیط خارج رحم رشد کند. برای پیشگیری از عوارض خطرناک، بافت خارج رحمی باید خارج شود. گاهی اوقات اگر بارداری خارج رحمی زود تشخیص داده شود، تزریق داروی متوترکسات می تواند سبب توقف رشد سلول و حل شدن آن شود. بعد از تزریق، آزمایش خون برای بررسی سطح هورمون گنادوتروپین جفتی انسان (HCG) انجام می گیرد. اگر سطح هورمون همچنان بالا باشد شاید نیاز به تزریق مجدد متوترکسات وجود داشته باشد.
اگر دارو جواب ندهد و یا بافت بزرگ باشد یا شما قادر به استفاده از متوترکسات نباشید، عمل جراحی با روش لاپاروسکوپی انجام خواهد گرفت. در این عمل، پزشک برش کوچکی در شکم ایجاد کرده (در نزدیکی ناف)، سپس با استفاده از لوله بسیار باریک تجهیز شده با لنز دوربین و نور(لاپاروسکوپ) عمل را انجام می دهد. ممکن است نیاز به سایر تجهیزات برای برداشت بافت خارج رحمی و بازسازی لوله های فالوپ باشد. اگر آسیب لوله های فالوپ شدید باشد ممکن است نیاز به خارج کردن آنها وجود داشته باشد.
اگر خونریزی شدید وجود داشته باشد یا لوله های فالوپ پاره شده باشند، باید جراحی اورژانسی از طریق شکاف شکم (لاپاروتومی) انجام پذیرد. در بعضی موارد می توان لوله های فالوپ را بازسازی کرد اما اگر دچار پارگی شده باشند حتما باید خارج شوند.
گاهی اوقات بعد از عمل هم نیاز به تزریق متوترکسات وجود دارد.
پیشگیری:
بارداری خارج رحمی قابل پیشگیری نیست، اما کاهش عوامل خطر ممکن است. برای مثال استفاده از کاندوم به پیشگیری از ابتلا به بیماری های تناسلی کمک کرده و ریسک بیماری های التهابی لگن را کاهش می دهد.
اگر قبلا بارداری خارج رحمی داشته اید قبل از بارداری مجدد با پزشک خود مشورت نمایید تا وضعیت شما دقیق بررسی شود.
حمایت و پشتیبانی:
یک بارداری ناموفق حتی اگر چند روز بیشتر هم دوام نداشته باشد اما اثرات مخربی بر فرد خواهد داشت. این موضوع را بپذیرید و برای کنار آمدن با آن زمان کافی اختصاص دهید. در مورد احساسات خود صحبت کنید. از حمایت و پشتیبانی شریک زندگی خود، خانواده و دوستان استفاده کنید.
خیلی از زنانی که بارداری خارج رحمی داشته اند می توانند در آینده بارداری های موفق داشته باشند. اگر قصد دارید دوباره باردار شوید از توصیه های پزشک خود کمک بگیرید. سونوگرافی به موقع می تواند شما را از داشتن بارداری طبیعی مطمئن سازد.
